قطع داروهای ضد افسردگی و اعصاب چه عوارض جانبی دارد ؟

در حال حاضر به دلیل سبک زندگی و مشکلات فراوان موجود در جامعه ، مصرف داروهای ضد افسردگی و اعصاب بسیار گسترش یافته است .ولی نکته ای که اکثر این افراد به آن توجه ندارند این است که این داروها شدیدا ایجاد وابستگی می کنند و قطع مصرف داروهای ضد افسردگی و قرص های اعصاب می تواند بسیار سخت بوده و عوارض جانبی در پی داشته باشد . قطع داروهای ضد افسردگی و اعصاب چه عوارض جانبی دارد ؟ این داروها در زمان مصرف نیز عوارض جانبی بسیاری دارند که قبلا در مطلب «عوارض جانبی داروهای ضد افسردگی و اعصاب» به برخی از آنها اشاره کرده ایم .در برخی از آمار اشاره شده است که در خوشبینانه ترین حالت ممکن ، فقط یک سوم از کسانی که از این داروها استفاده می کنند موفق می شوند تا مصرف دارو را ترک کنند.

داروهای اعصاب و ضد افسردگی چگونه عمل می کنند؟

تجویز قرص های اعصاب و ضد افسردگی معمولا با این زمینه ذهنی (که در اکثر اوقات غلط است) انجام می شود که افسردگی ناشی از عدم تعادل شیمیایی در مغز است ! در واقع این داروها بر این اساس تولید شده و معمولا مستقیما بر روی مواد شیمیایی موجود در مغز تاثیر می گذارند.امروزه اکثر پزشکان اعتقاد دارند که این تفکر درست نیست و اکثر قرص های اعصاب و ضد افسردگی در واقع موثر نیستند چرا که بر پایه یک تفکر غلط تولید شده اند.^{[1] ,[2], [3] , [4]} در برخی از تحقیقات اشاره شده است که تاثیر داروهای  ضد افسردگی برای درمان افسردگی فقط 10 الی 20 درصد است .^[5] داروهای ضد افسردگی و قرص های اعصاب معمولا به چند گروه مختلف تقسیم بندی می شوند که پر استفاده ترین و رایج ترین آنها در گروه داروهای مهار کننده بازجذب انتخابی سروتونین یا SSRI ها هستند.نوع مدرن تری از این داروها، SNRI یا داروهای مهار کننده باز جذب سروتونین و نوراپی نفرین هستند.

رایج داروهای اعصاب و ضد افسردگی عبارتنداز :

• فلوکستین
• سیتالوپرام
• پاروکستین
• اسکلیتوپام
• سرترالین
• ونلافاکسین
• آمی تریپتیلین
• آموکساپین
• دوکسپین
• ایمی پرامین
• نورتریپتیلین
• پروتریپتیلین
• تریمیپرامین
• ماپروتیلین
• بوپروپیون
• ترانیل سیپرومین
• ترازودون

بسیاری از متخصصین اعتقاد دارند که داروهای ضد افسردگی فقط برای مصرف کوتاه مدت مناسب هستند و نباید به صورت طولانی مدت مورد استفاده قرار گیرند ولی با این وجود زمانی که برای اولین بار استفاده از داروهای ضد افسردگی آغاز شد ، تحقیقات مناسبی در مورد طول مدت مناسب مصرف این داروها انجام نشد و هیچ کس نمی دانست مصرف این داروها در طولانی مدت چه عوارضی در پی خواهد داشت.علاوه بر این ، برای شرکت های دارویی تولید کننده این داروها، تحقیق در مورد عوارض جانبی طولانی مدت ، از لحاظ اقتصادی به صرفه نیست به همین دلیل هیچ تمایلی به این کار ندارند و گاهی گزارش شده است که تلاش می کنند تا جلوی انتشار برخی از تحقیقات انجام شده را نیز بگیرند.^[6],[7]

عوارض جانبی قطع داروهای ضد افسردگی و اعصاب

در یک تحقیق که در سال 2017 انجام شده است نشان داده شد که کمی بیش از نیمی از کسانی که داروهای ضد افسردگی مصرف می کنند می توانند به صورت کامل مصرف این داروها را قطع کنند.54 درصد از کسانی که در حال ترک داروهای ضد افسردگی بودند اعلام کردند که علائم ترک این داروها شدید است .^[8] توجه داشته باشید که این علائم ،بخصوص در زمان قطع داروهای SSRI ، در یک الی چهار روز اول ترک این داروها بسیار شدید است و معمولا تا یکماه طول می کشد.با این حال از بین رفتن کامل این عوارض جانبی ممکن است چندین ماه تا چند سال به طول بیانجامد.

برخی از عوارض جانبی احتمالی قطع داروهای اعصاب و ضد افسردگی عبارتنداز :

1 ) احساس خستگی و بی حوصلگی

خستگی مزمن و کاهش انرژی روزانه یکی از عمومی ترین عوارض جانبی قطع داروهای ضد افسردگی است.حتی زمانی که شما سعی می کنید داروی مصرفی خود را به آرامی قطع کنید باز هم دچار خستگی و بی حوصلگی خواهید شد. اختلالات خواب نیز در زمان قطع این داروها بسیار رایج است و این کم خوابی و حتی بی خوابی نیز می تواند باعث تشدید خستگی مزمن شود.

2 ) مورمور شدن ، گزگز کردن و سوزن سوزن شدن

پارستزی و یا احساسی شبیه به مورمور شدن ، گزگز کردن ، سوزن سوزن شدن و حتی گرم شدن پوست بخصوص پوست دست و پا نیز یکی دیگر از علائم ترک مصرف داروهای اعصاب و افسردگی است . این احساس زمان خاصی ندارد و معمولا به صورت ناگهانی آغاز می شود.علاوه بر این ، نوعی احساس برق گرفتگی یا شوک و یا سیاهی رفتن چشم نیز در زمان ترک مصرف این داروها گزارش شده است . این حس شوک و یا برق گرفتگی که گاهی با سیاهی رفتن چشم و حتی عدم آگاهی از پیرامون همراه است هنوز به صورت کامل تعریف نشده است و دلیل دقیقی برای این مورد یافت نشده است .برخی از پزشکان این حس شوک را به تخلیه ناگهانی امواج مغزی و عصبی نسبت می دهند.برخی از سایر دانشمندان نیز این حس را با ام اس (مولتیپل اسکلروزیس) مقایسه می کنند. در سال 2017 دو پزشک برای بررسی علائم ناشی از ترک داروهای ضد افسردگی شخصا اقدام به مصرف این داروها کرده و در زمان ترک مصرف ، علائم آن را مورد بررسی قرار دادند. یکی از جالب ترین نکاتی که این دو پزشک در یاداشت های خود نوشتند این جمله بود : ما می دانستیم که قطع مصرف داروهای افسردگی سخت است ولی هیچگاه فکر نمی کردیم به این اندازه سخت باشد.

3 ) توهم ، اختلالات شناختی و حرکتی

ترک مصرف قرص های افسردگی و اعصاب معمولا با اختلالات حرکتی ، توهم ، کابوس دیدن و اختلالات خواب همراه است .شدیدترین عارضه حرکتی که در زمان قطع مصرف این داروها گزارش شده است فلج عضلانی بوده است که به دلیل خنده بیش از حد بوجود آمده است .

4 ) تمایل به خودکشی

افزایش احتمال خودکشی در زمان قطع مصرف این داروها نوعی عارضه بسیار رایج و شناخته شده است .همین افکار خودکشی می تواند نشانه ای از بازگشت افسردگی باشد و به همین دلیل بسیاری از پزشکان معتقد هستند که داروهای اعصاب و ضد افسردگی درمان کننده افسردگی نیستند و فقط علائم بیماری را به صورت موقت پنهان می کنند.^[9]

5 ) سردرد

بسیاری از مردم در زمان ترک این داروها دچار سردرد می شوند که این عارضه می تواند ماهها و گاهی سالها به طول بیانجامد.

6 ) اختلالات جنسی

طبق آمار منتشر شده ، اختلالات جنسی مانند زودانزالی ، مشکل نعوظ ، بی میلی جنسی ، کاهش ترشحات واژن و رابطه جنسی دردناک از عوارض جانبی ترک این داروها است.

7 ) مشکل دستگاه گوارش

تهوع ، استفراغ ، اسهال ، شکم درد ، یبوست ، نفخ ، درد معده و ... از دیگر عوارض جانبی این داروها است . سایر عوارض جانبی عبارتنداز :

• تیک های عصبی مانند ، آکاتیزیا و واکنشهای دیستونیک
• اختلال مانیا ، استرس و اضطراب
• آبریزش بینی ، قرمز شدن چشم
• عرق کردن بیش از حد
• مشکل در حرف زدن ، فراموش کردن حرفی که در حال گفتن هستید ، حرف های نامفهوم
• سرگیجه و مشکل در حفظ تعادل
• شب ادراری
• افت فشار خون
• و....

رئیس مرکز تحقیقات روانپزشکی آلمان در سال 2014 در مورد مصرف داروهای ضد افسردگی و اعصاب اینگونه می گوید که : داروهای اعصاب هر ساله در جهان جان بیش از نیمی از افراد بالای 65 سال را می گیرد. مصرف این داروها دوباره باید مورد بررسی قرار گیرد تا دقیقا فواید مصرف آن در مقابل عوارض جانبی انها سنجیده شود.به نظر من تقریبا می توان مصرف تمام داروهای ضد افسردگی را ممنوع اعلام کرد و استفاده از این داروها را محدود به مواقع اضطراری و اورژانسی کرد. به نظر من این کار می تواند عمر مفید انسان ها بسیار افزایش دهد.بخصوص وقتی این داروها به صورت طولانی مدت استفاده می شوند می توانند بسیار مضر و خطرناک باشند. ما توصیه می کنیم مصرف داروهای اعصاب فقط تحت نظر پزشک و فقط در بیمارستان های تخصصی انجام شود و مصرف این داروها به صورت بدون نسخه ، غیر قانونی اعلام شود. البته تمام پزشکان اینگونه فکر نمی کنند و بسیاری از آنها اعتقاد دارند که فواید مصرف داروهای اعصاب بسیار بیشتر از عوارض جانبی آن است. آنها اعتقاد دارند که باید تحقیقات بیشتری بر روی این موضوع انجام شود و ممکن است بسیاری از عوارضی که گزارش می شوند به دلیل مصرف نادرست و یا تجویز نادرست و حتی می تواند به دلیل تداخلات دارویی باشد. حال این سوال ممکن است برای شما ایجاد شود که :

چه داروهایی داروی اعصاب نامیده می شوند ؟

بطور کلی می توان گفت : هر دارویی که بتواند بر روی ذهن ، احساسات و رفتار فرد تاثیر گذار باشد داروی اعصاب و یا روانگردان نامیده می شود ^[10] این گروه از داروها شامل داروهای تجویزی برای اختلال دوقطبی ، SSRI برای افسردگی و نورولپتیک برای شرایط روانی مانند اسکیزوفرنی و حتی مواد مخدری مانند اکس ، کوکائین و سایر داروهای توهم زا می باشد.

چرا مصرف داروهای اعصاب و روانگردان تا این حد جنجال بر انگیز شده است ؟

بحث بر سر این داروها از زمانی آغاز شد که برخی از محققان اعلام کردند بر اساس تحقیقات آنها مصرف این داروها می تواند عوارض جانبی طولانی مدتی داشته باشد و آنگونه که انتظار می رود موثر نیستند. این محققان اعلام کردند مصرف این داروها به عمد و توسط شرکت های تولید کننده داروهای اعصاب گسترش پیدا کرده است و حتی برخی از منابع معتبر پزشکی نیز با این شرکت های تحقیقاتی همراه هستند و به عمد باعث می شود تا پزشکان به صورت بی رویه داروهای اعصاب را تجویز کنند. بر اساس برخی از تحقیقاتی که توسط این گروه انجام شده است نزدیک به 70 درصد از کسانی که از داروهای ضد افسردگی استفاده می کنند اصلا نیازی به این داروها ندارند و مستقیم و یا غیر مستقیم تحت تاثیر تبلیغات شرکت های تولید کننده این داروها قرار گرفته اند. یکی از این محققان در مورد تحقیقات انجام شده و فشار شرکت های تولید کننده امریکایی می گوید : به نظر می رسد تولید و تجویز داروهای ضد افسردگی با منافع مالی پزشکان و تولید کننده های دارو گره خورده است و اخلاق پزشکی و منافع مالی در این مورد در روبروی هم قرار دارند.تجویز این داروها به دلیل اینکه باعث مراجعه دوباره بیمار تا مدت های طولانی می شود می تواند برای پزشکان از لحاظ مالی بسیار قابل توجه باشد.حتی مشاهده شده است در بسیاری از موارد ، همکاران ما که در مورد مضرات این داروها در حال تحقیق بودند ، تحت فشار و پیشنهادات مالی ، تبدیل به فروشنده و یا تبلیغ کننده داروهای اعصاب شده اند.

اسامی و لیست برخی از داروهای اعصاب و روانگردان

داروهای اعصاب و روانگردان فهرست بسیار گسترده ای دارد که در ادامه این مطلب به برخی از رایج ترین آنها اشاره شده است :

1 ) داروهای ضد افسردگی

• فلوکستین
• سیتالوپرام
• سرترالین
• پاروکستین
• اسکلیتوپام
• ونلافاکسین
• دوولتسستین
• آمی تریپتیلین
• آموکساپین
• دوکسپین
• ایمی پرامین
• نورتریپتیلین
• پروتریپتیلین
• تریمیپرامین
• ماپروتیلین
• فنلزین
• بوپروپیون
• ترازودون
• کلونوپین (Klonopin)، که با نام عمومی کلونازپام ( Clonazepam) معروف است.
• آلپرازولام
• لورازپام
• پرازپام
• اگزازپام
• دیازپام
• ریتالین
• آمفتامین و دکستروآمفتامین

2 ) داروهای ضد روانپریشی

• کلروپامازین
• هالوپریدول
• پروپرازین
• پرولیسین
• لوگزاپین
• ملاریل
• تيوتكسن
• تری فلوپرازین
• برکس پیپرازول

3 ) داروهای ضد روانپریشی نسل دوم

• الانزاپین
• کوئتیاپین
• زیپیزیدون
• پالیپریدون
• لورازیدون
• کلوزاپین

4 ) داروهای ضد وسواس

•  کلومیپرامین
• فلووکسامین
• پاروکستین
• فلوکستین
• سرترالین

5 ) داروهای ضد اختلال هراس

• کلونازپام
• پاروکستین
• آلپرازولام
• سرترالین

6) داروهای ضد اختلال خواب و اضطراب

• باربیتورات ها
• پنتوباربیتال
• فنوباربیتال
• آموباربیتال
• آلپرازولام
• لورازپام
• پرازپام
• اگزازپام
• والیوم
• کلردیازپوکساید
• تریازولام
• تمازپام
• میدازولام
• دیفن هیدرامین
• زولپیدم
• تریپتوفان
• دوکسپین
• هیدرات کلرال
• زالپلون

توضیحات بیشتر در مورد داروهای ضد افسردگی و اعصاب طبق نوشته های موجود ، ظاهرا تولید داروهای اعصاب و ضد افسردگی با کشف دو دارو آغاز شد : اولین دارو کلرپرومازین است که نوعی داروی ضد افسردگی سه حلقه ای و مهار کننده مونوآمین اکسیداز (MAOIs)  است که در اوایل دهه 1950 معرفی شد. دومین دارو دیازپام و با نام تجاری والیوم (Valium®) بود که برای درمان اضطراب ، استرس و بیخوابی معرفی شد. این دارو جایگزین استفاده از مورفین شد چرا که گزارشاتی از تمایل به خودکشی با مصرف مورفین وجود داشت . از سال 1990 الی 1999 تجویز داروهای اعصاب و افسردگی به یک تجارت جهانی تبدیل شد و سالیانه میلیاردها دلار برای شرکت های تولید کننده دارو و پزشکان درآمد زایی می کند.پیش بینی شده است در سال 2020 بازار فروش داروهای اعصاب به بیش از 16.8 میلیارد دلار برسد که حداقل 80 درصد از این فروش ، بی مورد است و بسیاری از کسانی که این داروها را مصرف می کنند اصلا نیازی به مصرف دارو ندارند . در یک تحقیق که توسط یک گروه مخالف با داروهای افسردگی انجام شده است اینگونه بیان شده است که : در سال 1990 یکی از پزشکان دانشکده پزشکی هاروارد مطالعه ای در مورد «افزایش احتمال خودکشی و اعمال خشونت آمیز با مصرف داروی فلوکستین» انجام داده است و اعلام کرده است که در اکثر بیمارانی که فلوکستین مصرف کرده اند تمایل به خودکشی و اعمال خشونت آمیز دیده شده است . ^[11] در یک تحقیق دیگر که در سال 1994 انجام شد هفت بیمار مبتلا به اختلال پرخوری عصبی که با فلوکستین تحت درمان بودند ، مورد بررسی قرار گرفتند که 4 نفر از آنها به دلیل خودکشی جان خود را از دست دادند.با این وجود هنوز هم از فلوکستین برای درمان پرخوری عصبی یا bulimia استفاده می شود.در سال 2006 ، واشنگتن پست در گزارشی اعلام کرد جنایتکاری که اقدام به کشتن پنج کودک خود کرده بود تحت درمان با داروی ونلافاکسین (نام تجاری Effexor®) بود.

بالاخره داروهای اعصاب مفید هستند یا مضر ؟

به صورت کلی اطلاعات در این مورد کامل نیست و نظریه های متفاوتی درباره این موضوع وجود دارد. در هر صورت توصیه می شود تا جایی که می توانید از مصرف داروهای اعصاب و ضد افسردگی خودداری کنید و مصرف این داروها را فقط به زمان های اورژانسی محدود کنید. همچنین مصرف طولانی مدت اینگونه داروها به هیچ عنوان توصیه نمی شود و قطع مصرف نیز باید به تدریج و به صورت اصولی انجام شود. داروهای ضد افسردگی در 72 درصد از موارد بدون تجویز پزشک مصرف می شود.احتمال فوت در افرادی که داروهای ضد افسردگی مصرف می کنند 25 درصد بیشتر از سایر افراد است .10 درصد از نوجوانان بین 15 الی 17 سال در جهان از داروهای افسردگی استفاده می کنند. توصیه های بیشتر و احتیاطات بسیار مهم است که مصرف این داروها فقط تحت نظر پزشک و تجویز او انجام شود و از مصرف خودسرانه این داروها خودداری کنید. به هیچ عنوان نباید به صورت خودسرانه دوز مصرفی دارو را تغییر دهید و از قطع مصرف خودسرانه دارو خودداری کنید. داروهای اعصاب و ضد افسردگی با طیف بسیار وسیعی از داروها تداخل دارند و بسیار مهم است در زمان تجویز این داروها ، تمام داروهایی که در حال مصرف کردن هستید را به پزشک خود گزارش دهید. در صورتی که در دوره مصرف داروهای ضد افسردگی متوجه بارداری خود شدید نباید مصرف دارو را متوقف کنید و قبل از هر اقدام خودسرانه حتما باید با پزشک خود مشورت کنید. مصرف این داروها در دوران شیردهی فقط با نظر پزشک متخصص مجاز است .

---

منابع (References)

1 -  Serotonin and Depression 2- Selective Publication of Antidepressant 3 - Effectiveness of Antidepressants 4 - Antidepressant Drug Effects 5 -  Antidepressants and Placebos 6 -  Practice guideline for major depressive disorder in adults 7 -  antidepressant drug treatment 8 -  Discontinuing Psychiatric Medications 9 - Suicide and Antidepressants 10 -  Medical Definition of  Psychotropic drug 11 -  Emergence of intense suicidal preoccupation during fluoxetine treatment.