گلوتاتیون – فواید ، عوارض جانبی و موارد منع مصرف

گلوتاتیون که در بسیاری از کشورها به عنوان «مادر آنتی اکسیدان ها» نامیده می شود ، یکی از مکمل های پر چالش در جهان است .مصرف مکمل های گلوتاتیون فواید زیادی برای بدن دارد و می تواند برای تقویت قلب ، کبد و سلامت عمومی مغز بسیار مفید باشد.

در ادامه این مطلب به فواید و عوارض جانبی مصرف گلوتاتیون اشاره خواهد شد. ولی ابتدا بهتر است کمی بیشتر در مورد گلوتاتیون صحبت کنیم.

گلوتاتیون چیست ؟

گلوتاتیون (GSH) نوعی آنتی اکسیدان بسیار مهم برای عملکرد بدن است.این آنتی اکسیدان ، قدرت بسیار بالایی برای مقابله با استرس اکسیداتیو و از بین بردن رادیکال آزاد دارد.

گلوتاتیون از نظر شیمیایی یک تری پپتید است که از سه اسید آمینه مهم تشکیل شده است .

• اسید گلوتامیک
• سیستئین
• گلیسین

زمانی که این سه اسید آمینه در قالب گلوتاتیون با هم ترکیب می شوند ، قدرت فوق العاده ای برای مبارزه با رادیکال های آزاد و سم زدایی بدن پیدا می کنند.این آنتی اکسیدان قوی برای سم زدایی و از بین بردن اثرات داروها و فلزات سنگین نیز بسیار مفید است . ^[1]

گلوتاتیون

ممکن است به نظر برسد که این آنتی اکسیدان ، چیزی شبیه به سایر آنتی اکسیدان های معروف مانند ویتامین C و ویتامین E است . ولی باید توجه داشته باشید که گلوتاتیون بر خلاف اکثر انتی اکسیدان ها می تواند در بدن تولید شود. فقط کافی است مواد اولیه مورد نیاز در دسترس بدن باشد تا بتواند این آنتی اکسیدان را تولید کند.

در واقع بدن برای ادامه زندگی و سالم بودن ، نیاز دارد که گلوتاتیون تولید کند. حتی این آنتی اکسیدان تا جایی مهم است که برخی از دانشمندان ادعا می کنند که با بررسی سطح تولید گلوتاتیون موجود در بدن فرد می توان طول عمر و زمان تقریبی مرگ او را تخمین زد.

کمبود این آنتی اکسیدان می تواند حساسیت بدن نسبت به استرس اکسیداتیو را افزایش دهد.بسیار از بیماری های خطرناک به دلیل استرس اکسیداتیو در بدن ایجاد می شوند.بیماری هایی مانند سرطان ، بیماری های قلبی ، پارکینسون و آلزایمر از معروف ترین بیماری های ناشی از افزایش استرس اکسیداتیو هستند .^[2]

فواید گلوتاتیون

گلوتاتیون مادر آنتی اکسیدان های بدن است و می تواند نقش بسیار مهمی در سلامت عمومی بدن داشته باشد. برای مثال :

•  به سم زدایی بدن کمک می کند.اثرات و سموم ناشی از مصرف داروها و مواد سمی را خنثی می کند.
• به سلامت کبد کمک می کند.
• می تواند احتمال ابتلا به دیابت را کاهش دهد .
• به سلامت عمومی مغز کمک می کند
• به سلامت روده ها کمک می کند
• برای سلامت کلیه ها مفید است
• از بیماری های ریوی جلوگیری می کند
• و بسیاری فواید دیگر

ایرادی که می توان بر روی این آنتی اکسیدان بسیار مفید گذاشت این است که :

•  بسیار بد مزه است . مکمل های حاوی گلوتاتیون نیز طعم بسیار بدی دارند
• مصرف آن به صورت مکمل می تواند باعث مشکلات هضم شود
• به راحتی بیرون از بدن قابل تولید نیست و گران است .

1 – گلوتاتیون استرس اکسیداتیو را کاهش می دهد

گلوتاتیون می تواند باعث کاهش ROS (گونه‌های فعال اکسیژن) شود .گونه‌های فعال اکسیژن مولکول‌های کوچک، ناپایدار و بسیار واکنش پذیری هستند که می‌توانند پروتئین ها، لیپیدها و DNA را اکسید کنند.

همچنین می تواند باعث کاهش استرس اکسیداتیو بدن شود که این دو خاصیت می تواند از آسیب های DNA جلوگیری کند .^{[3 و 4 و 5]}

علاوه بر این ، کاهش استرس اکسیداتیو می تواند احتمال ابتلا به سرطان ، التهاب عمومی بدن ، آسیب های مغزی ، بیماری های قلبی و عروقی ، دیابت و بسیاری از سایر بیماری های مهم را کاهش دهد .

گلوتاتیون می تواند به فعالیت سایر آنتی اکسیدان ها مانند ویتامین C و ویتامین E نیز کمک کند که این دو آنتی اکسیدان نیز نقش بسیار حیاتی در سلامت بدن دارند.

این آنتی اکسیدان بسیار قوی می تواند رادیکال های آزاد را در سراسر بدن کاهش دهد .

2 – باعث کاهش التهاب عمومی بدن می شود

گلوتاتیون (GSH) ، تولید سایتوکاین های التهابی را متوقف می کند. سایتوکاین ها گروهی از مولکول ها هستند که به عنوان پیام رسان در ارتباطات بین سلولی عمل می کنند. آن ها عمدتا به منظور تحریک پاسخ ایمنی، هنگامی که سلول ها هر گونه مواد خارجی را در خون تشخیص می دهند، آزاد می شوند.

در صورتی که دچا التهاب مزمن شده باشید ، سایتوکاین ها شدت التهاب را بالا نگه می دارند و روند درمان را مشکل می کنند.در صورتی که دچار مشکلات التهابی هستید ، گلوتاتیون می تواند برای درمان سریع تر بیماری ، مفید باشد .

گلوتاتیون می تواند برای کمک به روند درمان بیماری های التهابی ریه بسیار مفید باشد .[6]

3 – خاصیت جوان سازی و ضد پیری دارد

گلوتاتیون می تواند از فعالیت رادیکال های آزاد جلوگیری کرده و سرعت پیشرفت آسیب های پوستی را کاهش دهد.تحقیقات نشان داده است در ابتدای دوران یائسگی ، سطح گلوتاتیون در بدن زنان شدیدا افت می کند.

این افت ، می تواند باعث بروز مشکلات پوستی و چین و چروک پوست شده و احتمال پوکی استخوان را نیز افزایش دهد.
سلول هایی که دچار کمبود گلوتاتیون می شوند ، شدیدا آسیب می بینند و اگر این روند ادامه داشته باشد ، این سلول ها از بین می روند که می تواند منجر به بروز علائم پیری شود.

سفیدی پوست با امپول گلوتاتیون

4 – به سلامت روان کمک می کند

تحقیقات نشان داده است که افراد مبتلا به افسردگی معمولا سطح گلوتاتیون پایینی دارند.^{[7 و 8]}

همچنین در برخی از تحقیقاتی که بر روی حیوانات انجام شده است مشخص شده است که مصرف مکمل گلوتاتیون می تواند علائم افسردگی را کاهش دهد.

برخی از پزشکان اعتقاد دارند ، موثرترین داروهای ضد افسردگی ، باعث افزایش میزان این آنتی اکسیدان در بدن می شوند که به همین دلیل ، موثرتر از سایر داروهای ضد افسردگی هستند .

افرادی که دچار اسکیزوفرنی هستند نیز معمولا میزان گلوتاتیون پایینی دارند. N – استیل سیستئین (NAC) باعث افزایش گلوتاتیون در مغز شده و علائم اسکیزوفرنی را کاهش می دهد.^[9]

در افراد مبتلا به اختلال وسواس فکری-عملی معمولا در بخش هایی از مغز ، میزان بسیار بالایی از رادیکال های آزاد وجود دارد که می تواند به دلیل کاهش سطح گلوتاتیون در آن ناحیه باشد. افزایش سطح این آنتی اکسیدان در آن ناحیه می تواند علائم اختلال وسواس فکری-عملی را کاهش دهد. ^[10]

برخی از تحقیقات نشان داده است که برخی از داروهای مورد استفاده برای درمان اختلال دوقطبی ، با افزایش سطح گلوتاتیون ، به بهبود و تثبیت خلق و خوی فرد کمک می کنند. ^[11]

5 – برای کودکان مبتلا به اوتیسم مفید است

کودکان مبتلا به اوتیسم (​​ADHD) معمولا 20 الی 40 درصد دچار کمبود سطح گلوتاتیون هستند.بدن این کودکان در ساخت این آنتی اکسیدان مهم ، دچار مشکل می شود.

پچ های پوستی (ترانس درمال) و مکمل های گلوتاتیون معمولا برای افزایش سطح این آنتی اکسیدان در بدن کودکان مبتلا به اوتیسم مورد استفاده قرار می گیرد.

البته تحقیقات در این زمینه ادامه دارد و پزشکان توصیه می کنند تا زمانی که نتایج قطعی به دست نیامده است ، در مورد مصرف این مکمل ها توسط کودکان مبتلا به اوتیسم ، احتیاط کنید.

این کودکان بهتر است از طریق رژیم غذایی اصولی ، سطح این آنتی اکسیدان را افزایش دهند .

6 – از سلامت مغز محافظت می کند

زمانی که مغز سوخت مصرف کرده و انرژی تولید می کند ، ROS  یا گونه‌های فعال اکسیژن به صورت مداوم و به سرعت تولید می شوند.مغز برای سالم ماندن نیاز دارد که ROS (گونه‌های فعال اکسیژن) را سم زدایی کند که برای این فرایند ، گلوتاتیون مورد نیاز است . ^[12]

استرس اکسیداتیو تا حدودی در ابتلا به بیماری آلزایمر نقش دارد .آنتی اکسیدان های مختلف در بدن می توانند استرس اکسیداتیو را کاهش داده و از ابتلا به بیماری جلوگیری کرده و یا روند پیشرفت آن را کند سازند.

تجمع پروتئین های سمی در افراد مبتلا به آلزایمر می تواند باعث کاهش سطح گلوتاتیون شود.در آزمایشی که بر روی موش ها انجام شده است ، مشاهده شده که افزایش گلوتاتیون می تواند باعث کاهش علائم آلزایمر و تقویت حافظه شود. ^[13]

میزان گلوتاتیون در مغز افراد مبتلا به پارکینسون نیز بسیار پایین است . افزایش سطح این آنتی اکسیدان می تواند از پیشرفت بیماری جلوگیری کرده و حتی از آن پیشگیری کند.

نکته : مغز ساختار پیچیده ای دارد و افزایش سطح گلوتاتیون در مغز به این راحتی نیست و نیاز به تخصص دارد.اینطور نیست که با مصرف چند مکمل یا تزریق آمپول بتوان این آنتی کاسیدان را در مغز افزایش داد. برای این منظور باید با پزشک متخصص مشورت کنید.

7 – به مبارزه با عفونت ها کمک می کند

عفونت هایی که باعث افزایش التهاب بدن می شوند ، باعث افزایش شدید استرس اکسیداتیو در بدن شده و مصرف گلوتاتیون را بسیار افزایش می دهند.در بسیاری از بیماری های عفونی مزمن ، خطر کاهش سطح گلوتاتیون وجود دارد.

در صورتی که سطح این آنتی اکسیدان در بدن کاهش پیدا کند ، سلول های ایمنی توانایی خودشان را برای مبارزه با عفونت ها از دست می دهند.داروهایی که تولید گلوتاتیون را در بدن تحریک می کنند می تواند برای درمان عفونت های مزمن مورد استفاده قرار گیرند.

بدن بیماران مبتلا به ایدز ، گلوتاتیون بسیار کمی تولید می کند و باعث کاهش قدرت سیستم ایمنی می شود.در این بیماران ، به دلیل کاهش این آنتی اکسیدان مهم ، سلول های بدن نسبت به انسولین حساسیت کمی دارند و احتمال ابتلا به دیابت افزایش پیدا می کند.

در برخی از تحقیقات اشاره شده است که افزایش سطح این آنتی اکسیدان در بدن بیماران مبتلا به ایدز می تواند خطر عفونت های باکتریایی را کاهش دهد.

8 – به سلامت روده کمک می کند

در بسیاری از حیوانات ، گلوتاتیون از سطح پوشش روده محافظت می کند و می تواند از ایجاد زخم های دستگاه گوارشی جلوگیری کند.

9 – برای پیشگیری و درمان سرطان مفید است

گلوتاتیون در تقسیم سلولی سلول های سرطانی نقش مهمی دارد.کمبود این آنتی اکسیدان می تواند باعث افزایش استرس اکسیداتیو بدن و افزایش سرعت پیشرفت سرطان شود.

در تحقیقات اخیر ارتباط معنی داری بین افزایش مصرف مکمل های گلوتاتیون و کاهش احتمال سرطان دهان و گلو یافت شده است .همچنین مکمل های حاوی این آنتی اکسیدان ممکن است عوارض جانبی ناشی از شیمی درمانی را کاهش دهد.

اما باید توجه داشته باشید که :

استفاده از گلوتاتیون در زمان ابتلا به سرطان می تواند هم خوب باشد و هم بد. چراکه سلول های سرطانی نیز می توانند از این آنتی اکسیدان استفاده کنند.

در واقع افزایش سطح گلوتاتیون می تواند احتمال ابتلا به سرطان را کاهش دهد ولی در صورت ابتلا به سرطان ، افزایش سطح گلوتاتیون می تواند از سلول های سرطانی در مقابل شیمی درمانی محافظت کند.

بسیاری از محققان اعتقاد دارند که این آنتی اکسیدان می تواند از سرطان پیشگیری کند ولی برای درمان سرطان مفید نیست و می تواند باعث افزایش سرعت گسترش سرطان شود.

در این مورد هنوز اختلاف نظر وجود دارد و تحقیقاتی در حال انجام است .

10 – به سلامت قلب کمک می کند

پایین بودن سطح گلوتاتیون می تواند باعث افزایش استرس اکسیداتیو در بدن شده و افزایش استرس اکسیداتیو می تواند باعث افزایش احتمال بیماری های قلبی و عروقی شود.

همچنین افزایش رادیکال های آزاد نیز نقش مهمی در بیماری های قلبی و سکته قلبی دارد .

11 – به درمان و پیشگیری از دیابت کمک می کند

کاهش سطح این آنتی اکسیدان در بدن می تواند باعث کاهش حساسیت سلول ها نسبت به انسولین شده و احتمال ابتلا به دیابت نوع 2 افزایش پیدا می کند.

دیابت نوع 2 باعث کاهش گلوتاتیون در بدن شده و موجب افزایش رادیکال های آزاد و استرس اکسیداتیو در بدن می شود و می تواند احتمال بیماری های قلبی و سرطان را افزایش دهد.

12 – برای سلامت کلیه ها مهم است

افزایش استرس اکسیداتیو می تواند باعث مشکلات کلیوی و حتی نارسایی کلیه شود. در برخی از مطالعات اشاره شده است که افزایش سطح گلوتاتیون در بیماران کلیوی می تواند به روند درمان کمک کند.

13- از کبد محافظت می کند

باز هم همه چیز به التهاب و استرس اکسیداتیو بر می گردد.گلوتاتیون استرس اکسیداتیو را کاهش داده و کبد را سالم نگه می دارد. همچنین در سم زدایی از بدن و کاهش عوارض جانبی مصرف داروهای شیمیایی نقش بسیار مهمی دارد.

14 – عوارض جانبی اعتیاد را کاهش می دهد

سوء مصرف برخی از داروهای مخدر می تواند بر روی مغز فرد تاثیر گذاشته و تغییرات رفتاری ایجاد کند. برخی از تحقیقات نشان داده است که افزایش گلوتاتیون می تواند از مغر محافظت کرده و برخی از عوارض جانبی مصرف مواد مخدر را کاهش دهد.

همچنین می تواند عوارض ناشی از ترک مواد مخدر را کاهش داده و از افسردگی و سوء رفتارهای ناشی از آن جلوگیری کند.

علاوه بر این می تواند آسیب های کبدی ناشی از اعتیاد به الکل را کاهش دهد.سوء مصرف الکل می تواند احتمال مشکلات ریوی و ذات الریه را افزایش دهد. گلوتاتین می تواند از ریه ها در این مورد نیز محافظت کند.

15 – به سلامت ریه ها کمک می کند

کاهش سطح این آنتی اکسیدان مهم در بدن می تواند التهاب مجاری هوایی را افزایش داده و باعث افزایش احتمال آسم شود.

16 – برای درمان آپنه خواب مفید است

استرس اکسیداتیو در مبتلایان به آپنه خواب شدیدا افزایش پیدا می کند.در یک مطالعه مشخص شده است که افزایش سطح گلوتاتیون می تواند آپنه خواب را تا میزان زیادی کاهش دهد.

17 – گلوتاتیون به سلامت پوست کمک می کند

در افرادی که دچار آکنه و جوش شدید هستند معمولا افزایش سطح گلوتاتیون می تواند به درمان جوش کمک کند.

گلوتاتیون پوست زنان را روشن تر و سفید می کند

جالب است که افزایش گلوتاتیون می تواند پوست بدن زنان سالم را روشن تر کند.گلوتاتیون فعالیت رنگ دانه های تیره در پوست زنان را کاهش داده و باعث سفید شدن پوست می شود.از این خاصیت حتی می توان برای از بین بردن لک های پوستی ناشی از بارداری و یا افزایش سن استفاده کرد.

18- به سلامت چشم کمک می کند

گلوکوم و آب مروارید از مشکلات رایج چشم هستند که در مواردی می توانند منجر به کوری کامل شوند. افزایش سطح گلوتاتیون با کاهش استرس اکسیداتیو بدن می تواند این احتمال را کاهش داده و از چشم ها محافظت کند.

19 – در زمان بارداری مفید است

کاهش سطح گلوتاتیون در زمان بارداری می تواند احتمال افسردگی بارداری و افسردگی بعد از زایمان و همچنین احتمال اختلال در رشد مغز جنین را افزایش دهد.

علاوه بر این ، کاهش سطح این آنتی اکسیدان در بدن ، با افزایش احتمال زایمان زودرس در ارتباط است .

مصرف مکمل و تزریق آمپول گلوتاتیون در بارداری

استفاده از گلوتاتیون به صورت مکمل و یا تزریقی در زمان بارداری توصیه نمی شود مگر اینکه پزشک تجویز کند. به هیچ عنوان به صورت خودسرانه عمل نکنید.

20- کمک به درمان فیبروز کیستیک

افراد مبتلا به فیبروز کیستیک معمولا سطح گلوتاتیون پایین و سطح استرس اکسیداتیو بسیار بالایی دارند.این عامل باعث مشکل در تنفس و آسیب رساندن به مجاری هوا می شود. استنشاق گلوتاتیون می تواند علائم فیبروز کیستیک را کاهش دهد.

روش ها و منابع دریافت گلوتاتیون

روش های مختلفی برای دریافت این آنتی اکسیدان وجود دارد. در صورتی که گلوتاتیون را به صورت مکمل مصرف کنید ، قبل از وارد شدن به جریان خون ، از کبد عبور خواهد کرد.گلوتاتیون در کبد تجزیه شده و اثرات آن از بین می رود .

در نتیجه مصرف مکمل های گلوتاتیون به صورت کپسول تاثیر چندانی در افزایش این آنتی اکسیدان در بدن ندارد.

برای دور زدن این مورد و جلوگیری عبور مکمل از کبد روش هایی وجود دارد . برای مثال :

• قرص های زیر زبانی گلوتاتیون که باعث می شود این آنتی اکسیدان از زیر زبان مستقیما وارد جریان خون شود.
• قرص هایی که به آهستگی در دهان حل می شوند. این قرص ها را نباید قورت بدهید و باید به تدریج بر روی زبان حل شوند.
• استفاده از مدل های استنشاقی گلوتاتیون
• متیل گلوتاتیون (که کبد نمی تواند آن را تجزیه کند)
• استفاده از قرص های روکش دار مخصوص
• استفاده از آمپول گلوتاتیون (هنوز ایمنی آن به تایید مراکز پزشکی و تحقیقاتی نرسیده است)
• مصرف مکمل های حاوی سیستئین می تواند تولید گلوتاتیون در بدن را افزایش دهد
• مکمل های سلنیوم برای افزایش سطح این آنتی اکسیدان در بدن مفید هستند
• مصرف مکمل های آلفا لیپوئیک اسید تولید گلوتاتیون را در بدن افزایش می دهند .
• قرص متیونین نیز برای افزایش سطح گلوتاتیون مفید است

توجه : بسیاری از مکمل های گلوتاتیون در اصل فقط حاوی سیستئین ، سلنیوم ، آلفا لیپوئیک اسید و متیونین هستند. این مکمل ها مفید هستند و فقط مکمل هایی که حاوی گلوتاتیون هستند در کبد تجزیه شده و بی تاثیرند .در موقع خرید این نوع مکمل ها ، برچسب روی آن را بررسی کنید تا از این مورد مطمئن شوید.

خواراکی های بالا برنده گلوتاتیون در بدن

برخی از خوراکی ها می توانند باعث افزایش تولید این آنتی اکسیدان در بدن شوند. مانند :

• سیر ، مارچوبه ، سبزیجات دارای برگ های سبز رنگ
• لبنیات و اکثر خوراکی های حاوی کلسیم و ریبوفلاوین

عوارض جانبی گلوتاتیون

مصرف مکمل گلوتاتیون در بارداری و شیردهی

مصرف این مکمل ها در دوران بارداری و شیردهی توصیه نمی شود مگر آنکه پزشک شما صلاح دیده باشد. در این مورد به هیچ عنوان خودسرانه عمل نکنید.

عوارض جانبی گلوتاتیون

• در زمانی که دچار التهاب عمومی بدن هستید ، استفاده از گلوتاتیون یک شمشیر دولبه است .ممکن است برای کاهش التهاب مفید باشد و یا ممکن است باعث فعالیت بیش از حد سیستم ایمنی بدن شده و برخی مشکلات سلامتی ایجاد کند.
• می تواند بر روی آزمایشات تشخیصی تاثیر بگذارد
• باعث تغییر رنگ مدفوع می شود
• می تواند نفخ ایجاد کند
• باعث سوء هاضمه می شود
• باعث افزایش وزن می شود
• گرگرفتگی و بی قراری ایجاد می کند
• باعث سفت شدن و دردناک شدن سینه ها می شود
• می تواند باعث اسهال شود
• در بیماران مبتلا به بیماری های خودایمنی به هیچ عنوان نباید به صورت خودسرانه مصرف شود. می تواند فعالیت سیستم ایمنی بدن را تحریک کرده و باعث بدتر شدن بیماری شود. بیماری هایی مانند : پسوریازیس ، ویتیلیگو ، نقرس ، آرتریت روماتوئید و …
• کسانی که عمل پیوند اعضا انجام داده اند به هیچ عنوان نباید گلوتاتیون مصرف کنند .مصرف این آنتی اکسیدان می تواند باعث افزایش فعالیت سیستم ایمنی بدن شده و مشکلاتی ایجاد کند.