مقاومت باکتری نسبت به آنتی بیوتیک چیست و چرا ایجاد می شود؟

آنتی بیوتیک ها گروهی از داروها هستند که برای درمان عفونت های باکتریایی مورد استفاده قرار می گیرند.ولی بسیار رایج و معمول است که بسیاری از مردم برای درمانی بیماری های ویروسی نیز از آنتی بیوتیک استفاده می کنند که کاملا غلط و بی تاثیر است و فقط باعث بروز عوارض جانبی و سایر عواقب ناشی از سوء مصرف آنتی بیوتیک خواهد شد. مقاومت باکتری نسبت به آنتی بیوتیک چیست و چرا ایجاد می شود؟ آنتی بیوتیک ها ممکن است به صورت کوتاه مدت مصرف شوند و یا در مواردی نیاز است که این مصرف بسیار طولانی مدت شود. در هر دو صورت مهم است که دوره درمان کامل شود و بسیار مهم است که آنتی بیوتیک ها سر ساعت و به صورت منظم مصرف شوند. (که دلیل مهم بودن مصرف سر ساعت آنتی بیوتیک ها در ادامه توضیح داده خواهد شد) .به چند دلیل ممکن است باکتری های بیماری زا ، به آنتی بیوتیک ها مقاوم شوند. برای مثال اگر از آتی بیوتیک برای درمان بیماری ها و عفونت های ویروسی استفاده شود ممکن است باعث بروز مقاومت شود.همچنین قطع مصرف آنتی بیوتیک قبل از پایان دوره و همین طور طولانی مدت شدن دوران درمان نیز می تواند مقاومت ایجاد کند. حتی در برخی از موارد ، تهاجم برخی از باکتری ها به سایر باکتری ها نیز می تواند مقاومت دارویی ایجاد کند.

چرا مقاومت باکتری نسبت به آنتی بیوتیک مهم است ؟

ممکن است به هر دلیلی در طول زندگی خود دچار عفونت باکتریایی شوید . در این زمان اگر باکتری های موجود در بدن شما نسبت به آنتی بیوتیک مقاوم شده باشند ممکن است داروهای موجود برای کاهش عفونت بدنتان جوابگو نباشند و حتی در مواردی باعث مرگ شوند. لزوما این مقاومت باکتریایی در بدن خود شما ایجاد نمی شود. ممکن است نوعی از باکتری در بدن شخصی وجود داشته باشد که به هر دلیلی نسبت به  آنتی بیوتیک مقاوم است .اگر آن باکتری به بدن شما منتقل شده و باعث عفونت شود ، آنتی بیوتیک برای درمان عفونت بدن شما نیز به خوبی تاثیر نخواهد کرد. سازمان غذا و داروی امریکا FDA اعلام کرده است که در حال حاضر اکثر باکتری های موجود ، نسبت به گذشته بسیار قوی تر شده اند و آنتی بیوتیک های موجود دیگر کارایی و اثر بخشی سابق را ندارند .

چطور از ایجاد مقاومت باکتری به آنتی بیوتیک جلوگیری کنیم ؟

در حال حاضر جلوگیری از مقاومت باکتریایی کار آسانی نیست زیرا در صورتی که همه افراد از این مورد پیشگیری نکنند ، می توانند تعداد انواع باکتری های مقاوم را افزایش داده و به شما نیز منتقل کنند. در هر صورت اقداماتی که می توان برای جلوگیری از مقاومت باکتریایی انجام داد عبارتند از :

•  برای بیماری های ناشی از ویروس ، از آنتی بیوتیک استفاده نکنید. بیماری هایی مانند سرماخوردگی و آنفولانزای ناشی از ویروس
• برای درمان هر سرفه ای از آنتی بیوتیک استفاده نکنید
• برای گلودرد ناشی از ویروس از آنتی بیوتیک استفاده نکنید
• برای عفونت های گوش ناشی از ویروس استفاده نکنید
• دوره درمان با آنتی بیوتیک را تا آخر ادامه دهید حتی اگر احساس می کنید مشکل شما رفع شده است .
• حتما داروی خود را به موقع و منظم مصرف کنید.

آنتی بیوتیک چیست ؟

آنتی بیوتیک ها در اصل ترکیبات طبیعی تولید شده توسط قارچ هستند که برای از بین بردن باکتری ها مورد استفاده قرار می گیرند.برخی از آنتی بیوتیک ها نیز به صورت مصنوعی تولید می شوند که گاهی می توانند برای از بین بردن میکروب نیز استفاده شوند.با وجود اینکه دیده می شود برای داروهای ضد میکروب نیز از اصطلاح آنتی بیوتیک استفاده می شود ولی در اصل آنتی بیوتیک ها داروهایی هستند که توسط قارچ ها تولید می شوند و برای درمان عفونت های باکتریایی مورد استفاده قرار می گیرند .

مقاومت نسبت به آنتی بیوتیک چگونه ایجاد می شود ؟

آنتی بیوتیک ها به چند طریق می توانند باعث از بین رفتن باکتری ها شوند. برخی از آنتی بیوتیک ها دیواره سلولی باکتری ها را از بین برده و باعث متلاشی شدن آنها می شوند.گروهی دیگر از آنتی بیوتیک ها با ایجاد تغییراتی در DNA باکتری ها ، تکثیر آنها را متوقف می کنند تا سیستم ایمنی بدن وقت لازم برای از بین بردن آنها را داشته باشد . باکتری ها نیز به روش های مختلف می توانند در برابر آنتی بیوتیک ها مقاوم شوند. گروه از باکتری ها به گونه ای خود را تغییر می دهند تا آنتی بیوتیک قادر به نابودی باکتری نباشد و یا محل حمله آنتی بیوتیک را تغییر می دهند.برخی از باکتری ها از طریق میکروارگانیسم ها مختلف می توانند اثرات آنتی بیوتیک ها را مختل کرده و نسب به آن مقاوم شوند. هر دارویی که مصرف می کنید به مدت محدودی در بدن حضور دارد و بعد از آن مدت از بدن خارج خواهد شد. زمانی که شما آنتی بیوتیک اشتباهی را برای باکتری مصرف کنید ، دوز مصرف کم باشد ، دوره درمان تکمیل نشود و یا آنتی بیوتیک به طور منظم مصرف نشود ، باعث خواهد شد که باکتری های ضعیف از بین بروند ولی باکتری های قوی تر در بدن حضور داشته باشند و تکثیر شوند. برای مثال زمانی که پزشک برای شما تجویز کرده است که آنتی بیوتیک مترونیدازول را روزانه و هر 8 ساعت یکبار مصرف کنید ، اگر شما مصرف یک یا چند وعده از این دارو را به تعویق بیاندازید باعث خواهد که باکتری های ضعیف بیماری زا که موجب عفونت شده بودند از بین بروند ولی به دلیل دیر شدن زمان مصرف و کاهش غلظت دارو در بدن ، سیستم ایمنی زمان مناسب برای از بین بردن همه باکتری ها را نداشته باشد و فقط باکتری های ضعیف تر از بین بروند. این عامل باعث پیروزی باکتری ها خواهد شد. چرا که باکتری ها باقی مانده قوی هستند و در بین زمانی که شما مصرف دارو را فراموش کرده اید سریعا شروع به تکثیر می کنند. زمانی که باکتری قوی تکثیر می شود ، دوز مصرف سابق دیگر پاسخ گوی درمان عفونت شما نیست و یا باید آنتی بیوتیک عوض شود و یا باید دوز درمانی را افزایش دهید. باز هم همین چرخه ادامه پیدا خواهد کرد. البته این فقط یکی از راههای مقاوم شدن آنتی بیوتیک نسبت به باکتری است و این مقاومت راههای مختلفی دارد.این باکتری های قوی و مقاوم شده به راحتی قابل انتقال به دیگران هستند و در بدن آنها نیز به آنتی بیوتیک مقاوم خواهند بود. از طرفی باکتری ها بسیار مستعد جهش DNA هستند و می توانند آرایش دی ان ای خود را تغییر دهند.زمانی که شما آنتی بیوتیک مصرف می کنید هر لحظه امکان دارد که یک باکتری دچار تغییر دی ان ای شده و نسبت به آن آنتی بیوتیکی که در حال  مصرف کردن هستید مقاوم شود. در این صورت با ادامه مصرف آنتی بیوتیک ، عملا سایر باکتری هایی که دچار جهش نشده اند به مرور از بین می روند ولی آن باکتری جهش یافته به سرعت شروع به تکثیر می کند و در نتیجه به مرور زمان مشاهده می کنید که با ادامه مصرف دارو ، دیگر آن تاثیرگذاری قبلی وجود ندارد و عفونت روز به روز بدتر می شوند.این باکتری جهش یافته به راحتی می تواند به فرد دیگری منتقل شده و در بدن آن فرد نیز نسبت به آنتی بیوتیک مقاوم خواهد بود . محققان امریکایی ، چینی و بریتانیایی در یک تحقیق ادعا کردند که مصرف بیش از 9 دوز از هر آنتی بیوتیکی در سال می تواند مقاومت باکتریایی ایجاد کند. برخی از باکتری هایی که استعداد مقاومت آنتی بیوتیکی بالایی دارند و می توانند خطرناک باشند عبارتند از :

1 ) استرپتوکوک پیوژنز (Streptococcus pyogenes)

باکتری استرپتوکوک پیوژنز (Streptococcus pyogenes) استرپتوکوک پیوژنز در سال 1884 شناخته شده است و معمولا باعث گلودرد و برخی از مشکلات پوستی می شوند.استرپتوکوک پیوژنز در سال بیش از 700 نوع عفونت در جهان ایجاد می کند و در 25 درصد از موارد شدید می تواند باعث مرگ شود.این باکتری مقاومت آنتی بیوتیک کمی دارد و معمولا با پنی سیلین به راحتی از بین می رود.با این حال در صورت مصرف نادرست ، می تواند مقاوم شود.

2 ) باکتری نایسریا گونوره آ (Neisseria gonorrhoeae)

باکتری نایسریا گونوره آ (Neisseria gonorrhoeae) در سال 1885 شناخته شده است و عامل بیماری گنوره است.بیماری گنوره از طریق رابطه جنسی منتقل شود.این باکتری به دلیل تجویزهای اشتباه آنتی بیوتیک های مختلف مقاوم می شود و آمارهایی نسبت به وجود نایسریا گونوره آ ی مقاوم به برخی از آنتی بیوتیک ها وجود دارد.

3 ) باکتری مایکوباکتریوم توبرکلوزیس (Mycobacterium tuberculosis)

باکتری مایکوباکتریوم توبرکلوزیس (Mycobacterium tuberculosis) مایکوباکتریوم توبرکلوزیس در سال 1882 شناخته شده است و عامل ایجاد کننده بیماری سل است .مقاومت این باکتری نسبت به آنتی بیوتیک ها از سال 1990 بسیار افزایش پیدا کرده است .

4 ) باکتری آسینتوباکتر (Acinetobacter)

باکتری آسینتوباکتر (Acinetobacter) باکتری آسینتوباکتر (Acinetobacter) برای اولین بار در سال 1911 تایید شده است.این باکتری عامل پنومونی، مننژیت، عفونت ادراری است .باکتری آسینتوباکتر (Acinetobacter) نسبت به بسیاری از آنتی بیوتیک ها مختلف مقاوم شده است.این باکتری در شرایط بسیار سخت بخوبی مقاومت می کند و به مدت طولانی می تواند زنده بماند.این باکتری در برخی از موارد باکتری عراقی نیز نامیده می شود چراکه در طول جنگ امریکا و عراق در بین سربازان بسیار شایع بود.

5 ) باکتری اشریشیا کُلی (Escherichia coli)

باکتری اشریشیا کُلی (Escherichia coli) در سال 1895 تایید شده است و عامل اسهال، عفونت ادراری، مننژیت است.باکتری اشریشیا کُلی (Escherichia coli) در بسیاری از وارد کاملا بی ضرر است.با این حال در بخی از موارد این باکتری می تواند باعث بیماری ، مسمومیت های شدید غذایی ، عفونت و مننژیت شود که معمولا در برابر آنتی بیوتیک های مختلف بسیار مقاوم است .

6 ) باکتری کلبسیلا پنومونیه (Klebsiella pneumoniae)

باکتری کلبسیلا پنومونیه (Klebsiella pneumoniae) که در سال 1886 تایید شده است که عامل عفونت های ریه، پنومونی است .این باکتری می تواند طیف بسیار وسیعی از عفونت ها را در بدن ایجاد کند و در حال حاضر در برابر بسیاری از آنتی بیوتیک ها مقاوم شده است.ابتلا به عفونت های ناشی از این باکتری در افراد مسن ، کودکان و کسانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند می تواند خطرناک باشد .میزان مقاومت باکتری کلبسیلا پنومونیه در سراسر جهان در سطح خطرناک قرار دارد.

7 ) باکتری کلستریدیوم دیفیسل (Clostridium difficile یا C. difficile, C. diff و CDF/cdf)

باکتری کلستریدیوم دیفیسل در سال 1935 تایید شده است و عامل اسهال است. این باکتری یکی از شناخته ترین انواع باکتری ها در جهان است و بزرگ ترین دلیل مراجعه به بیمارستان به دلیل اسهال در سراسر جهان است و می تواند منجر به بروز عوارضی در روده شوند.این باکتری باعث مرگ میر بسیاری است و نسبت به آنتی بیوتیک های زیادی مقاوم دارد.

8 ) باکتری سودوموناس آئروژینوزا، Pseudomonas aeruginosa

باکتری سودوموناس آئروژینوزا در سال 1872 تایید شده است و عامل پنومونی، عفونت های مختلف است.این باکتری به سرعت قادر است در برابر درمان های مختلف و انواع آنتی بیوتیک ها جهش ایجاد کرده و مقاوم شود.پیش بینی می شود این باکتری در سال های آینده به دلیل مقاومت نسبت به آنتی بیوتیک ، به یکی از خطرناک ترین باکتری های موجود تبدیل شود.

9 ) باکتری BURKHOLDERIA CEPACIA

این باکتری در سال 1949 تایید شده است و عامل پنومونی است.این باکتری توانایی خوبی برای زنده ماندن در شرایط سخت دارد و به بسیاری از آنتی بیوتیک ها مقاوم است و سریعا می تواند به آنتی بیوتیک های جدید مقاومت ایجاد کند.برای از بین بدن این باکتری معمولا از ترکیب چند آنتی بیوتیک مختلف استفاده می شود.

10 ) باکتری استافیلوکوک اورئوس (MRSA)

باکتری استافیلوکوک اورئوس در سال 1884 تایید شده است که عامل پنومونی و بیماری گوارشی است .این باکتری می تواند بسیار خطرناک باشد و به 85 درصد از آنتی بیوتیک ها مقاوم است . تهیه و ترجمه اختصاصی/ pamuh.com ©  برخی از رایج ترین آنتی بیوتیک های موجود عبارتند از : آزیترومایسین ، داکسی سایکلین ، مترونیدازول ، سفیکسیم ، آمپی سیلین ، سفالکسین و ...