آشنایی با علائم و دلایل اضطراب جدایی کودکان
حتما دیده‌اید که گاهی کودک هنگام جدا شدن از شما به پاهایتان می‌چسبد، گریه می‌کند یا نمی‌گذارد جایی بروید. باید بدانید که با رشد کودک در بسیاری از موارد بین او و والدین یا سرپرستان وابستگی عاطفی عمیقی ایجاد می‌شود. کودک در حضور نزدیکان خود احساس امنیت و آرامش می‌کند و می‌خواهد حس حمایت و نزدیک بودن آن‌ها را داشته باشد. اما گاهی اوقات این وابستگی بسیار بیشتر می‌شود تا حدی که برای خود کودک و والدین چالش‌برانگیز می‌شود. در این صورت معمولا می‌گوییم کودک دچار اختلال اضطراب جدایی شده است. در ادامه قصد داریم درباره این اختلال بیشتر صحبت کنیم.
اختلال اضطراب جدایی چیست؟
یکی از اختلال‌های شایع در بین کودکان، به‌خصوص کودکان خردسال، اختلال اضطراب جدایی (Separation Anxiety Disorder) است که به‌طور خلاصه به آن SAD نیز می‌گویند. کودکی که به اختلال اضطراب جدایی مبتلا شده است، به‌شدت نگران جدا بودن از اعضای خانواده و نزدیکان است. کودک می‌ترسد که خانواده‌اش را از دست بدهد، یا اگر کسی در کنارش نباشد اتفاق بدی برای او رخ دهد. از نظر علم روانشناسی کودک، همه کودکان و نوجوانان تا حدی احساس اضطراب دارند که این بخش طبیعی رشد آن‌ها به شمار می‌رود. همچنین اضطراب جدایی در کودکان بسیار کوچک تا حدی طبیعی است و تقریبا درصد زیادی از کودکان ۱۸ ماهه تا سه‌ساله درگیر اضطراب جدایی هستند.
اضطراب جدایی زمانی به اختلال و مشکل تبدیل می‌شود که کودک ترس‌های شدیدی را هنگام جدا شدن از خانواده تجربه کند. همچنین نگرانی‌های شدیدی دارد که مناسب سن او نیست و بیش از حد نسبت به دوری از خانه و خانواده ترس دارد. یادتان باشد که یک کودک باید حداقل ۴ هفته علائم اضطراب جدایی را داشته باشد تا بتوان نام اختلال را روی آن گذاشت.
اضطراب جدایی در کودکان چه دلایلی دارد؟
بسیاری از محققان و روانشناسان کودک عقیده دارند که اضطراب جدایی می‌تواند عوامل بیولوژیکی و همچنین عوامل محیطی داشته باشد. کودک ممکن است تمایل به اضطراب را به ارث ببرد. به‌طور کلی عدم تعادل دو ماده شیمیایی در مغز (سروتونین و نوراپی نفرین) احتمالا نقش زیادی در ایجاد اضطراب جدایی ایفا می‌کند.
علاوه بر دلایل ژنتیکی و ارثی، کودک ممکن است از سنین بسیار کم اضطراب و ترس را از رفتارهای والدین و سایر نزدیکانش بیاموزد. همچنین یک رویداد آسیب‌زننده و ناگهانی می‌تواند در تشدید اضطراب جدایی کودکان موثر باشد.
چگونه بفهمیم کودکمان اضطراب جدایی دارد؟
تا اینجا با مفهوم و دلایل اضطراب جدایی در کودک آشنا شدید. برای اینکه بتوانید با کمک یک روانشناس کودک خوب، این اضطراب را کاهش دهید، باید علائم آن را بدانید. وقتی نشانه های اضطراب جدایی را بدانید، می‌توانید آن را سریع‌تر در کودک تشخیص دهید و در این صورت درمان و بهبود او آسان‌تر می‌شود. شایع‌ترین علائم این اختلال می‌تواند شامل موارد زیر باشد.
- امتناع از تنها خوابیدن
- کابوس‌های تکراری با موضوع جدایی
- نگرانی شدید هنگام جدا شدن از خانه و خانواده
- نگرانی‌های بیش‌ازحد درباره امنیت و سلامتی اعضای خانواده
- ترس و نگرانی بیش‌ازحد برای از دست دادن خانواده
- امتناع از رفتن به مدرسه
- ترس شدید و خودداری از تنهایی
- دردهای فیزیکی بدون دلیل مانند درد معده و سردرد
- درد یا گرفتگی‌های عضلانی
- نگرانی بیش‌ازحد درباره ایمنی و سلامتی خود
- ترس شدید از خوابیدن در جایی غیر از خانه
- تلاش برای چسبیدن به شما و ارتباط بسیار نزدیک
- هراس بسیار هنگام دوری از اعضای خانواده
درمان اختلال اضطراب جدایی کودکان
برنامه درمان اضطراب جدایی کودک به عوامل مختلفی بستگی دارد. سن، سلامت عمومی کودک، رابطه والدین با یکدیگر، محیط خانه و شدت اضطراب در نحوه درمان کودک تاثیر زیادی دارند. البته به‌طور کلی روند درمانی این اختلال به روش‌های زیر تقسیم می‌شود:
- درمان شناختی رفتاری: این درمان به کودک کمک می‌کند تا یاد بگیرد که چگونه اضطراب خود را بهتر کنترل کند. هدفت این روش این است که به کودک یاد بدهد تا بر موقعیت‌های اضطراب‌آور مسلط شود.
- دارودرمانی: اگر اختلال اضطراب جدایی در کودک شدید باشد، ممکن است با کمک داروهای ضد اضطراب احساس آرامش به او داده شود.
- روش‌های ترکیبی: در برخی از موارد ممکن است روانشناس کودک خوب و باتجربه روش‌های رفتاری و دارویی را با هم ترکیب کند تا نتیجه بهتری بگیرد. علاوه بر آن رفتار والدین و مربیان و نیز آگاه‌کردن آن‌ها می‌تواند نقش مهمی در بهبود کودک داشته باشد.
بهترین راهکارها برای بهبود اضطراب جدایی کودک
یادتان باشد که فرزند شما وابستگی شدیدی به شما دارد و اگر علائمی که در بخش قبل گفته شد در کودک مشاهده کردید، در اولین قدم از روانشناس کودک خود و باتجربه کمک بگیرید. باید بدانید که روانشناس کودک می‌تواند با طراحی روند درمان، به شما و کودک بسیار کمک کند. در ادامه راهکارهایی را معرفی می‌کنیم تا بتوانید به کودک خود کمک کنید تا بهبود پیدا کند.
۱. یک روتین منظم برای مراجعه به روانشناس و تیم درمان داشته باشید. این کار باعث می‌شود تا آن‌ها بتوانند روند بهبود کودک را با دقت بیشتری زیر نظر داشته باشند.
۲. اعتماد کودک را جلب کنید و به تمام قول‌هایتان پایبند باشید. حتما به وعده‌های بازگشت خود در زمان معین عمل کنید تا کودک دچار اضطراب نشود.
۳. با کمک افرادی که فرزندتان به آن‌ها اعتماد دارد، زمان‌های دوری کوتاه را تمرین کنید.
۴. به کودک خود کمک کنید تا استقلال را یاد بگیرد و رفتارهای مستقل او را تشویق کنید. به او اطمینان دهید که قدرت انجام کارهایش را دارد.
۵. موقعیت‌هایی که کودک را دچار استرس می‌کند بشناسید. دانستن این موقعیت‌های اضطراب‌آور باعث می‌شود تا راحت‌تر برنامه‌ریزی داشته باشید.
۶. درباره اختلال اضطراب جدایی به زبان ساده با فرزندتان صحبت کنید. سعی کنید مربیان و معلمان او را از وضعیت کودک آگاه کنید.
۷. از تجربه‌ها و احساسات خانواده‌هایی که درگیر این اختلال هستند اطلاعات کسب کنید.
۸. تمامی علائم کودک را زیر نظر داشته باشید و در صورت بروز علائم و رفتارهای جدید، حتما تیم درمانی کودک را در جریان قرار دهید.
سخن پایانی
والدین کودک اولین کسانی هستند که کودک آن‌ها را می‌بیند، با آن‌ها رابطه نزدیک دارد و به آن‌ها وابسته می‌شود. بنابراین ممکن است به‌مرور زمان وابستگی زیادی نسبت به والدین و اعضای خانواده‌اش داشته باشد. اما اگر این وابستگی بیش‌از حد معمول باشد، به پیگیری و درمان نیاز دارد. اختلال اضطراب جدایی ممکن است در سنین مختلف برای کودک اتفاق بیفتد، اما بسیاری از علائم آن از سنین شروع مدرسه واضح‌تر می‌شود. توصیه می‌کنیم در صورت مشاهده علائم اضطراب جدایی حتما به روانشناس کودک در تهران یا شهر خود مراجعه کنید، تا بتوانید به‌موقع فرزندتان را درمان کنید.