استراحت مادرانه - شرایط و ضوابط خاص برای انواع مرخصی ها
پرسنل و کارکنان چند روز مرخصی دارند؟ آیا در قانون کار علاوه بر مرخصی استحقاقی و مرخصی درمانی، مرخصی دیگری برای آنها تعیین شده است؟ مطابق ماده ۶۴ قانون کار، "مرخصی سالیانه کارکنان با استفاده از حقوق و با احتساب چهار روز جمعه، مجموعا یک ماه است."
همچنین برای کارکنان شغلهای سخت و ضرر آور، طبق ماده ۶۵ قانون کار، مرخصی استحقاقی سالیانه ۵ هفته است.
طبق ماده ۶۹ قانون کار: "تاریخ استفاده از مرخصی استحقاقی بر اساس توافق میان کارکن و کارفرما تعیین میشود و در صورت بروز اختلاف بین کارگر و کارفرما، رای دفتر کار و امور اجتماعی مربوطه اعمال میشود."
مرخصی استعلاجی، یک نوع مرخصی است که در قانون کار به آن اشاره شده است. این نوع مرخصی به شرایط و جزئیات خاصی مربوط نمیشود و در ماده ۷۴ قانون کار ذکر شده است: "مدت مرخصی استعلاجی، با تایید سازمان تامین اجتماعی، جزو سوابق کار و بازنشستگی کارگران محسوب خواهد شد."
درباره این مرخصی، سقف زمانی مشخصی تعیین نشده است. همچنین، برای استراحتهای کمتر از هفت روز در هر نوبت و کلیتا کمتر از پانزده روز در طول سال، تأیید پزشک معالج کافی است و نیازی به تایید پزشک معتمد یا کمیسیون پزشکی نیست.
استراحتهای بیشتر از پانزده روز تا شصت روز در سال و استراحت بیش از هفت روز در هر نوبت باید توسط پزشک معتمد سازمان تأیید شود. همچنین، استراحت بیشتر از شصت روز در سال نیز باید توسط کمیسیون پزشکی تایید شود.
علاوه بر مرخصی استعلاجی و مرخصی استحقاقی، کارگران حق استفاده از سایر انواع مرخصی را نیز دارند: طبق ماده ۷۳ قانون کار، تمام کارگران در موارد زیر حق برخورداری از 3 روز مرخصی با استفاده از حقوق خود دارند:
- ازدواج دائم،
- مرگ یکی از اقوام نزدیک همسر، والدین و اولاد.
انواع مرخصی
- استراحتهای استعلاجی: مرخصی استعلاجی به کارگران اجازه میدهد در صورت بیماری و نیاز به ترمیم و بهبودی، استراحت کنند. در این صورت، کارگر باید تاییدیه از سازمان تامین اجتماعی یا بیمه دریافت کند تا این مرخصی بهعنوان سوابق کار و بازنشستگی او محسوب شود.
- سقف زمانی مرخصی استعلاجی: قانون کار مقرر نمیکند که چقدر زمان مرخصی استعلاجی مجاز است؛ بنابراین، میزان زمان استراحت مورد نیاز برای بهبود تناسب با وضعیت بهداشتی و نیازهای پزشکی کارگر تعیین میشود.
- مرخصیهای دیگر: علاوه بر مرخصی استعلاجی و استحقاقی، در قانون کار ایران، انواع دیگری از مرخصی برای کارگران تعریف شده است. برخی از این مرخصیها شامل مرخصی سالیانه، مرخصی بی حقوق، مرخصی بیش از حد مجاز، مرخصی بدون حقوق، و مرخصی برای اعضای خانواده میشوند. هر کدام از این مرخصیها شرایط و ضوابط خاص خود را دارند که باید با قوانین و مقررات مربوطه تطابق داشته باشند.
- 4حقوق در طول مرخصی: حین دریافت مرخصی، کارگران حقوق خود را ادامه میدهند. به عبارت دیگر، در طول مدت استراحت، کارگران برای روزهای مرخصی حقوق دریافت میکنند و این حقوق توسط کارفرما یا صندوق بیمه پرداخت میشود.
- ارائه مدارک: برای استفاده از مرخصیهای مختلف، کارگران باید مدارک و تأییدیههای مربوطه را به کارفرما یا صندوق بیمه ارائه دهند. این مدارک ممکن است شامل تاییدیه پزشک، تاییدیه سازمان تامین اجتماعی، شواهد ازدواج یا فوت همسر و غیره باشد.
متخصصین در بنیاد وکلا معتقدند این موارد برخی از جوانب مربوط به مرخصیهای کارگران در قانون کار ایران را پوشش دادهاند. برای اطلاعات دقیقتر و جزئیات کاملتر، توصیه میشود قانون کار مربوطه را مطالعه کنید یا با متخصصان مرخصی استعلاجی یک نوع مرخصی است که به کارگران در صورت بیماری یا نیاز به ترمیم و بهبودی اجازه میدهد استراحت کنند.
در این نوع مرخصی، کارگر باید تاییدیه از سازمان تامین اجتماعی یا بیمه دریافت کند تا این مرخصی بهعنوان جزء سوابق کار و بازنشستگی او محسوب شود.
در قانون کار ایران، مرخصی استعلاجی بهصورت مشخصی سقف زمانی ندارد و میزان استراحت مورد نیاز برای بهبود تناسب با وضعیت بهداشتی و نیازهای پزشکی کارگر تعیین میشود.
علاوه بر مرخصی استعلاجی، قانون کار ایران انواع دیگری از مرخصی را نیز تعریف کرده است. برخی از این مرخصیها شامل مرخصی سالیانه، مرخصی بی حقوق، مرخصی بیش از حد مجاز و مرخصی برای اعضای خانواده میشوند.
هر کدام از این مرخصیها دارای شرایط و ضوابط خاصی هستند که باید با قوانین و مقررات مربوطه سازگار باشند.
در طول مدت استراحت، کارگران حقوق خود را ادامه میدهند و برای روزهای مرخصی حقوق دریافت میکنند. این حقوق توسط کارفرما یا صندوق بیمه پرداخت میشود.
برای استفاده از مرخصیهای مختلف، کارگران باید مدارک و تأییدیههای مربوطه را به کارفرما یا صندوق بیمه ارائه دهند. بهعنوانمثال، در صورت استفاده از مرخصی استعلاجی، باید تاییدیه پزشک را ارائه کنند.
موارد فوق تا حدی درباره مرخصیهای کارگران در قانون کار ایران را پوشش داد. برای اطلاعات بیشتر و دقیقتر، توصیه میشود متن قانون کار را مورد بررسی قرار دهید یا با متخصصان حقوق کار مشورت کنید.
مرخصی زایمان
آرزوی تجربه مادر شدن و نواختن بخشی از وجود یک انسان، احساسی است که هیچ اتفاق خوب دیگری نمیتواند بهجای آن بگیرد.
اما برای زنانی که در حالت اشتغال هستند و بخشی از هزینههای زندگی را تأمین میکنند، تصمیم برای بارور شدن و تجربه دوران شیرین و درعینحال دشوار بارداری ممکن است نگرانکننده باشد.
چرا؟ چون وضعیت مالی و وضعیت شغلی پس از پایان مرخصی زایمان برای آن ها یک دغدغه مهم است؛ به طوری که نمیتوان بهراحتی از این مسئله عبور کرد.
اما مرخصی زایمان چیست؟ مرخصی زایمان به مرخصی اطلاق میشود که توسط تأمین اجتماعی تهیه میشود و برای زنانی است که در دوران بارداری هستند. زمانی که باید برای دریافت مرخصی زایمان اقدام کرد؟ چگونه زمان واریز حقوق مرخصی زایمان تعیین میشود؟
آیا همه زنان میتوانند سه ماه قبل از زایمان مرخصی زایمان دریافت کنند؟ آیا شرایط مرخصی زایمان برای همه شاغلین یکسان است؟ بخشنامه جدید مرخصی زایمان در سال ۱۴۰۲ چه مفادی دارد؟ و بسیاری سؤالات دیگر درباره مرخصی زایمان را در ادامه پاسخ خواهیم داد.
با خیال راحت باشید، نگرانیها را ندارید! زنان شاغل با آگاهی از قوانین و مقررات مربوط به مرخصی زایمان و کمکهای مالی که در این دوره دریافت میکنند، میتوانند نگرانیهای خود را کاهش دهند.
تامین اجتماعی، با ارائه خدمات پزشکی همراه برای زنانی که در دوران بارداری هستند، در سالهای اخیر نگرانیهای آنها را کاهش داده است. این خدمات شامل مرخصی زایمان برای زنانی است که در حال کار هستند و نیازی به رفتن به دیوان عدالت اداری برای حل اختلافات ندارند.
در استفاده از مرخصی زایمان، نکات زیر را به خاطر داشته باشید:
- قبل از زایمان، از یک متخصص زنان (مربوطه) مشاوره پزشکی دریافت کنید و سپس به شعبه بیمه خود مراجعه کنید تا حق بیمه شما واریز شود.
- اگر پس از بازگشت به کار با مشکلاتی مانند اخراج از سوی کارفرما مواجه شدهاید، به اداره کار مراجعه کنید تا به دست حقوق خود برسید.
- برای دریافت مرخصی استعلاجی بارداری و زایمان، باید بازرس آن را تایید کرده باشد.
قوانین مرخصی زایمان و مرخصی استعلاجی به شرح زیر است:
- در گذشته، مدت مرخصی زایمان برای زنان شاغل حدود ۶ ماه بود. اما از سال ۱۳۹۲ به بعد، بر اساس مصوبات جدید، این مدت به ۹ ماه افزایشیافته است.
- طبق قوانین جدید در سال ۱۴۰۳، تمام ادارات و سازمانها موظفاند با زنان شاغل باردار همکاری کنند و به مدت ۹ ماه مرخصی زایمان را تایید کنند.
- مدت زمان مرخصی برای مادرانی که یک نوزاد زایمان میکنند، ۹ ماه است. اما برای زنان شاغلی که دو نوزاد یا بیشتر زایمان میکنند و سن کودکانشان کمتر از یک سال است، مدت مرخصی ۱۲ ماه است و شامل پرداخت کامل حقوق و مزایا مرتبط میشود. همچنین، با درخواست مادر، میتوان دو ماه از این مرخصی را در ماههای پایانی بارداری استفاده کرد.
- همچنین، بر اساس اصلاحات قانون تنظیم جمعیت و خانواده و با هدف افزایش جمعیت در سال ۱۴۰۳، سازمان تامین اجتماعی محدودیتهایی برای بیمه فرزندان چهارم به بعد و پرداخت کمکهزینه ایام بارداری و سایر مزایای قانونی به این گیرندههای بیمه اعمال کرده است.
- طبق "قانون اصلاح قوانین تنظیم جمعیت و خانواده" مصوب مجلس در تاریخ ۱۳۹۲/۰۳/۲۰، از تاریخ لازمالاجرا شدن این قانون، تمام محدودیتهای قانون تنظیم خانواده و جمعیت و اصلاحات آن که بر اساس تعداد فرزند برای والدین شاغل یا فرزندان آنان ایجاد شده بود، لغو میشود.
- بنابراین، از تاریخ ۱۳۹۲/۰۴/۲۹، هیچ محدودیتی مبنی بر تعداد فرزندان برای دریافت کمک بارداری وجود ندارد. برای استفاده از مرخصی و دریافت حقوق، باید مدارکی مانند کد بیمه تامین اجتماعی، شناسنامه کودک، گواهی پزشکی، خلاصه پرونده ترخیص از بیمارستان و کپی صفحات شناسنامه پدر قوانین مرخصی زایمان و مرخصی استعلاجی به شرح زیر است:
- در گذشته، مدتزمان مرخصی زایمان برای خانمهای شاغل تقریباً ۶ ماه بود. اما از سال ۱۳۹۲ به بعد، بر اساس مصوبات جدید، این مدت به ۹ ماه افزایشیافته است.
- بر اساس قوانین جدید مصوب سال ۱۴۰۳، تمام ادارات و سازمانها موظف هستند با زنان شاغل باردار همکاری کنند. به این ترتیب، تمام ادارات و سازمانها باید با ۹ ماه مرخصی زایمان زنان موافقت کنند.
- مدت زمان مرخصی برای مادرانی که یک نوزاد زایمان کردهاند، ۹ ماه است. اما برای زنان شاغلی که در مرخصی زایمان دو نوزاد یا بیشتر به سر میبرند و سن فرزندان آنها کمتر از یک سال است، مدت مرخصی ۱۲ ماه است. در این حالت، تمامی حقوق و فوقالعادههای مرتبط نیز پرداخت میشود. همچنین، با درخواست مادر، میتوان در ماههای پایانی بارداری از دو ماه اضافه به این مدت استفاده کرد.
- بر اساس اصلاحاتی که در قانون تنظیم جمعیت و خانواده و با هدف افزایش جمعیت در سال ۱۴۰۳ اعمال شده است، سازمان تامین اجتماعی محدودیتهایی برای بیمه فرزندان چهارم به بعد و همچنین پرداخت کمکهزینه ایام بارداری و سایر مزایای قانونی به گیرندگان بیمه اعمال کرده است.
- به استناد "قانون اصلاح قوانین تنظیم جمعیت و خانواده" تصویب شده مجلس در تاریخ ۱۳۹۲/۰۳/۲۰، از تاریخ اجرای این قانون واجب شده است، بسیاری از محدودیتهای تعیین شده در قانون تنظیم خانواده و جمعیت مصوب ۱۳۷۲/۰۲/۲۶ و اصلاحات آن و سایر قوانین مشابه که بر اساس تعداد فرزندان برای والدین شاغل یا فرزندان آنان تعیین شده بود، لغو میشود.
- بنابراین، از تاریخ ۱۳۹۲/۰۴/۲۹، هیچ محدودیتی برای پرداخت کمک بارداری و مرخصی زایمان بر اساس تعداد فرزندان وجود ندارد. برای دریافت مرخصی زایمان و دریافت حقوق مربوطه، باید مدارکی مانند شماره بیمه اجتماعی، شناسنامه کودک، گواهی پزشکی، خلاصه پرونده ترخیص از بیمارستان و کپی صفحات شناسنامه والدین را تحویل دهید.
علاوه بر مرخصی زایمان، در برخی موارد، مرخصی استعلاجی نیز برای والدین فراهم میشود. مرخصی استعلاجی مربوط به مراقبت و درمان بعد از زایمان است و به مادران و ابوالحسنها تعلق میگیرد.
مدت زمان مرخصی استعلاجی بر اساس مصوبات قانونی و شرایط پزشکی تعیین میشود. در این مدت، حقوق و مزایا به طور کامل پرداخت میشود.
برای دریافت مرخصی استعلاجی، باید مدارک پزشکی مناسبی مانند گزارش پزشک، تشخیص بیماری، نامه تأیید پزشک و سایر مدارک مربوطه را تهیه کنید و به مرجع مربوطه ارائه دهید. همچنین، در برخی موارد، شرکت ممکن است نیاز به تایید مدارک توسط پزشک مورد تعیین خود داشته باشد.
مرخصی زایمان و مرخصی استعلاجی حقوقی است که به والدین در زمان نیاز به مراقبت و درمان و پرورش فرزندان جدیدشان ارائه میشود.
این حقوق به منظور حمایت از سلامت و خوشبختی خانوادهها و تشویق به تعدد فرزندان بر اساس قوانین و مقررات هر کشور تعیین میشود. برای اطلاعات دقیقتر و جزئیات بیشتر، به مراجع قانونی و مرجع مربوطه در کشور خود مراجعه کنید.
بهتر است زمانی که قصد دریافت مرخصی زایمان را دارید، اقدام کنید. اگر اطلاعات کافی درباره زمان و مدت این مرخصی را ندارید، ممکن است با مشکلاتی مواجه شوید. مرخصی زایمان از لحظه تولد نوزاد شروع میشود و قبل از آن معنادار نیست.
در عین حال، بعضی از زنان که در ماههای آخر آبستنی شرایط ویژهای دارند و نیاز به استراحت کامل دارند، باید از مرخصی استعلاجی استفاده کنند.
همچنین، با دریافت تاییدیه از پزشک متخصص، میتوان قبل از تولد نوزاد به مرخصی زایمان رفت. بااینحال، حداقل سه ماه از این مرخصی باید پس از زایمان استفاده شود.
دریافت کمکهزینه بارداری از سوی بیمه تامین اجتماعی
همانطور که قبلا اشاره کردیم، مدت مرخصی زایمان بهعنوان یک بخش از سابقه کار فرد شاغل در نظر گرفته میشود؛ بنابراین، افراد مشمول حق دریافت عیدی هستند. علاوه بر این، در طول مرخصی بارداری، مادران میتوانند کمکهزینه بارداری دریافت کنند.
این کمکهزینه بهعنوان درآمدی در طول مدت مرخصی محسوب میشود. سازمان تامین اجتماعی این مبلغ را از شرکتهای خصوصی دریافت میکند و پرداخت میکند.
برای استفاده از مرخصی زایمان تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی، مادران باید شرایط مشخصی را رعایت کنند و مدارک مورد نیاز را به سازمان تامین اجتماعی ارائه دهند.
در ادامه، شرایط دریافت کمکهزینه بارداری و مدارک لازم برای مرخصی زایمان تامین اجتماعی توضیح داده میشوند:
- کمک هزینه بارداری برای زنان شاغل تحت پوشش تامین اجتماعی در شرایط زیر پرداخت میشود:
- حداقل ۶۰ روز کاری در یک سال گذشته حق بیمه پرداخت کرده باشند.
- در زمان مرخصی، مشغول به کار نباشند و دریافت دستمزد نکنند.
- در زمان درخواست مرخصی، مشغول به کار نباشند یا در مرخصی استحقاقی باشند.
- وضع حمل منوط به اولاد چهارم به بعد نباشد.
- طبق قوانین بیمه تامین اجتماعی، مبلغ کمکهزینه بارداری معادل دو سوم آخرین دستمزد مادر باردار است. این مبلغ بر اساس میانگین سه ماه آخر حقوق مادر محاسبه میشود که از آن حق بیمه کسر میشود.
در نتیجه، برای دریافت کمکهزینه بارداری و استفاده از مرخصی زایمان تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی، مادران باید شرایط مورد نیاز را برآورده کرده و مدارک لازم را به سازمان تأمین اجتماعی ارائه دهند.
دوران شیردهی
بعد از پایان مرخصی زایمان، مادران شاغل عادتا به محل کار خود بازمیگردند. اگرچه نوزاد شما ممکن است بعد از پایان مرخصی زایمان، با اجازه پزشک اطفال، در حال مصرف برخی از غذاهای جامد باشد، اما هنوز هم شیر مادر به طور قطع یکی از غذاهای اصلی اوست.
برای راحتی بیشتر در شیردهی به نوزاد برای مادران شاغل، نیاز به برنامهریزی پیشفرضی دارید و باید از تمام جنبههای آن به طور کامل آگاه شوید.
در این مقاله، راهکارهایی برای حل مشکل شیردهی به نوزاد در هنگام حضور در محل کار برای مادران شاغل را مورد بررسی قرار میدهیم.
قبل از پایان مرخصی زایمان و بازگشت به محل کار، در زمانها و ساعات خاصی، شروع به پمپ و استخراج شیر از سینههای خود کنید. این کار را بهاندازهای انجام دهید که سینههای شما خالی شود و نوزادتان گرسنه نماند.
با این کار، همسر، پرستار یا هر فردی که در غیاب شما مراقبت از فرزندتان را به عهده دارد، میتواند در طول روز و تا زمانی که شما در عصر به خانه برگشتید، شیر پمپ شده را در شیشه شیر بریزد و به کودکتان بدهد.
قبل از اینکه به محل کار بروید، بهتر است برنامهریزی کنید تا کودک به عادت شیشه شیر بیفتد و همچنین به مراقبتکننده نحوه درست استفاده از شیشه شیر را آموزش دهید.
استفاده از ساعت مرخصی برای شیردهی، بر اساس قوانین کاری، برای مادرانی که به کودکانشان شیر میدهند، مجاز است. این قانون فقط برای مادرانی اعمال میشود که توسط پزشک یا مراکز بهداشتی تأیید شدهاند که نوزاد خود را با شیر مادر تغذیه میکنند.
اگر محل کار شما نزدیک به خانهتان است، میتوانید از کارفرمای خود اجازه بگیرید و در زمانهای بین کار یا استراحت از ساعت مرخصی استفاده کنید.
اگر خانهتان دور است؛ ولی نزدیک به مهدکودک مناسبی قرار دارد، میتوانید کودک خود را در آنجا ثبتنام کنید تا بتوانید بهمحض نیاز به آنجا بروید و شیر بدهید.
همچنین میتوانید از این ساعت مرخصی یکساعته را در طول ساعات کاری به صورت چند نوبت استفاده کنید، البته حتما به این دقت کنید که مجموع ساعتهای مرخصی مورد استفاده قرار گرفته شده در هر روز بیشتر از یک ساعت نشود.
به جز این موارد، با توافق کارفرما میتوانید یک ساعت زودتر از معمول از محل کار خود برای رسیدن به خانه استفاده کنید.
همچنین باید توجه داشت که احتمال بیمار شدن نوزادانی که با شیر مادر تغذیه میشوند، در سال اول زندگیشان نصف آنهایی است که با شیرخشک تغذیه میشوند؛ بنابراین، بهتر است قبل از پایان مرخصی زایمان و برای زمانهایی که در خانه نیستید، برنامهریزی مناسبی داشته باشید تا کودکتان گرسنه نشود و از بیماری جلوگیری شود.
بازگشت به کار پس از مرخصی زایمان
یکی از دغدغههای حائز اهمیت زنان باردار شاغل، امنیت شغلی آنان در دورانِ بارداری و پس از آن است.
قانون ترویج تغذیه شیر مادر و حمایت از مادران در دوران شیردهی، به صورت صریح شرکتها و کارفرماها را موظف میکند تا امنیت شغلی زنان در دوران بارداری، بعد از مرخصی زایمان و در دوران شیردهی را فراهم کنند.
با این حال، ممکن است برخی از شرکتها و نهادها مشکلاتی را برای زنان باردار به وجود آورده و مانع بازگشت به کار یا استفاده از حقوق دوران شیردهی شوند.
طبق قانون، قرارداد اشخاص در دوران مرخصی زایمان به حالت تعلیق در میآید و پس از مرخصی زایمان، افراد باید مجددا به کار قبلی خود بازگردند.
بر طبق قانون کار، اگر مادر باردار قرارداد کار موقتی دارد که پایان آن در زمانِ مرخصی زایمان است، مدت مرخصی زایمان به مدتِ قرارداد اضافه خواهد شد و پس از پایان مدت مرخصی، فرد باید به سرکار خود بازگردد.
همچنین، قانون، شرکتها و کارفرماها را از اخراجِ زنان باردار و زنانی که به کودک خود شیر میدهند، در طولِ مدتی که مشمول حمایت قانون هستند، منع میکند و کارفرما نمیتواند زنان باردار را در دوران بارداری، در زمان مرخصی زایمان یا در دوره شیردهی اخراج کند. این از موارد شکایت از کارفرما تلقی میشود.
به علاوه بیشتر شرکتها قوانین را رعایت میکنند، ولیکن اگر بهخاطر هر دلیلی شرکت از قبول شما پس از تمامشدن مرخصی زایمان خودداری کرد یا در دوران بارداری شما را اخراج کرد، میتوانید با مراجعه به اداره کارِ منطقه یا شهر خود،علیه صاحب کار خود تنظیم شکواییه کند.
در چنین مواردی، هیئت تشخیص وزارت کار، حکمِ بازگشت مادر به محل کار را صادر میکند و مادر میتواند به سرکار خود بازگردد.
اگر صاحبکار از قبول حکم بازگشت به کار خودداری کند، شخص بیمه شده میتواند تقاضای استفاده از مزایای بیمه بیکاری بدهد. در این صورت، بر طبق قانون، برای مدت بیکاری، فرد دستمزد بیکاری را دریافت خواهد کرد.