هورمون پرولاکتین - حد مجاز - دلایل افزایش و علائم
هورمون پرولاکتین نقش زیادی در بدن دارد ولی بیشتر به عنوان تحریک کننده تولید شیر شناخته می شود.این هورمون در بدن زنان و مردان وجود دارد.
در زمان بارداری ، مغز از طریق هورمون پرولاکتین به سینه ها دستور تولید شیر می دهند. این هورمون از غده هیپوفیز ترشح می شود.زنانی که باردار نیستند و حتی مردان درحالت عادی مقداری هورمون پرولاکتین در بدن خود دارند .
هورمون پرولاکتین - حد مجاز -چه مقدار پرولاکتین خطرناک است
اگر سطح پرولاکتین خون بیش از حد مجاز باشد معمولا می تواند به دلایل زیر باشد :
میزان نرمال هورمون پرولاکتین
سطح نرمال این هورمون در زنان و مردان به شرح زیر است در مردان : کمتر از 17 نانوگرم در میلی لیتر (17 ng/mL) در زنان (اگر باردار نباشند) : کمتر از 25 نانوگرم در میلی لیتر (25 ng/mL)سطح پرولاکتین خون توسط آزمایش خون اندازه گیری می شود.
چه زمانی نیاز به آزمایش پرولاکتین داریم ؟
زمانی که پزشک به شرایط زیر مشکوک باشد ممکن است این آزمایش را برای شما در نظر بگیرد.- در زمان بارداری و شیردهی
- اگر اقدام به بارداری می کنید و موفق نمی شوید
- در صورتی که سطح دوپامین بالا رفته است
- در صورت مشکوک شدن به مشکلات هیپوفیز
- در صورت مشکوک شدن به پرولاکتینوما یا تومور هیپوفیز
- در صورتی که قاعدگی های نامنظم دارید و به درمان پاسخ نمی دهد
آزمایش پرولاکتین چگونه انجام می شود ؟
در این آزمایش ، نمونه خون از طریق ورید بازو گرفته می شود.به دلیل اینکه پرولاکتین خون در طول روز متفاوت است و صبح ها کمترین میزان و شب ها بیشترین میزان را دارد، برای گرفتن نمونه خون معمولا 4 الی 6 ساعت بعد از بیدار شدن از خواب در نظر گرفته می شود.بالا بودن پرولاکتین خون نشانه چیست ؟
کم بودن میزان پرولاکتین معمولا بسیار نادر است و می تواند باعث اختلال رشد در کودکان شده و یا باعث پیری زودرس در بزرگسالان شود. هورمون پرولاکتین - حد مجاز -چه مقدار پرولاکتین خطرناک است
اگر سطح پرولاکتین خون بیش از حد مجاز باشد معمولا می تواند به دلایل زیر باشد :
- مشکلات غده هیپوفیز
- بیماری کلیوی
- بیماری کبدی
- کم کاری تیروئید
- سندرم تخمدان پلی کیستیک
- مشکلات عصبی
آیا بالا بودن هورمون پرولاکتین باعث ناباروری می شود ؟
زمانی که این هورمون در بدن زن بالا می رود باعث کاهش تولید هورمون استروژن در تخمدان ها می شود.پایین آمدن هورمون استروژن می تواند مشکل تخمک گذاری ایجاد کرده و باعث نامنظم شدن دوره های قاعدگی شود. همچنین کاهش هورمون استروژن می تواند مشکلات جنسی و بی میلی جنسی در زنان ایجاد کند و باعث خشکی واژن و درد در زمان رابطه جنسی شود.مشکل در ارگاسم نیز دور از انتظار نیست .در این صورت بارداری زن می تواند با مشکل مواجه شود. سطح پرولاکتین در دوران بارداری و شیردهی بالا می رود که طبیعی است و مشکلی ایجاد نمی کند و بعد از زایمان و بعد از دوره شیردهی به صورت خودبخود کاهش پیدا می کند. در مردان نیز بالا بودن هورمون پرولاکتین می تواند باعث کاهش تولید هورمون تستوستورن و مشکل جنسی و مشکل نعوظ شود.داروهایی که باعث افزایش پرولاکتین می شوند
برخی از داروهای می توانند تولید این هورمون را تحت تاثیر قرار دهند . برای مثال :- داروهای مخدر صنعتی مانند متادون ، ترامادول
- داروهای ضد افسردگی مانند : سرترالین ، فلوکستین ، آمی تریپتیلین و ...
- داروهایی که حاوی هورمون استروژن هستند مانند قرص های پیشگیری از بارداری
- داروهای کاهش فشار خون مانند لوزارتان ، کاپتوپریل ، آتنولول و ...
- داروهایی که اسید معده را کاهش می دهد مانند امپرازول
پرولاکتین چیست ؟ چه مقدار پرولاکتین خطرناک است ؟
پرولاکتین ( PRL ) نوعی هورمون پپتیدی است که توسط ژن PRL کد گذاری شده است .همانطور که از اسم این هورمون مشخص است ، وظیفه اصلی آن تحریک تولید شیر در زنان است .(1) نقش این هورمون در بدن بسیار پیچیده تر از این حرف هاست و تنها محدود به تولید شیر نیست .این هورمون سوخت و ساز بدن را کنترل می کند و در تقویت سیستم ایمنی بدن نقش دارد و می تواند سلامت روان و مسائل جنسی فرد را تحت تاثیر قرار دهد.تخمین زده می شود این هورمون در بدن بیش از 300 نقش مهم دارد.(2)پرولاکتین از کجا ترشح می شود ؟
میزان بسیار بالایی از این هورمون در مغز تولید می شود.غده هیپوفیز دارای سلول های لاکتوتروپ است که هورمون پرولاکتین را در خون آزاد می کند.(3) علاوه بر این ، این هورمون در برخی از سایر بافت های بدن نیز به مقدار بسیار کم تولید می شود مانند :- رحم
- سلول های پوست
- غدد لنفاوی
- لنفوسیت ها
هورمون هایی که در افزایش و کاهش تولید پرولاکتین نقش دارند
برخی از هورمون ها می توانند تولید این هورمون را تحت تاثیر قرار دهند. دوپامین مهم ترین عامل کنترل کننده تولید هورمون پرولاکتین است .پزشکان گاهی برای کاهش تولید هورمون پرولاکتین ، داروهای افزایش دهنده دوپامین تجویز می کنند. هورمون آزادکننده تیروتروپین غده هیپوفیز قدامی را تحریک کرده و باعث افزایش تولید هورمون پرولاکتین و افزایش فعالیت غده تیروئید می شود.(4) هورمون استروژن نیز می تواند باعث تحریک تولید هورمون پرولاکتین شود به همین دلیل در طول بارداری به تدریج ، میزان ترشح هورمون پرولاکتین افزایش پیدا می کند.بعد از زایمان و بعد از گذشت مدتی از شیردهی ، میزان هورمون استروژن کاهش یافته و باعث کاهش پرولاکتین خون می شود که به تدریج منجر به خشک شدن شیر خواهد شد . (5) اکسی توسین نیز می تواند باعث تحریک تولید پرولاکتین شود به همین دلیل است که تماس مادر با کودک، شنیدن صدا گریه کودک ، بوسیدن کودک و ... می تواند با افزایش اکسی توسین ، باعث افزایش پرولاکتین و در نتیجه افزایش شیر مادر شود. (6) هر چقدر تمایل کودک برای شیر خوردن کاهش پیدا کند ، میزان هورمون اکسی توسین کاهش پیدا کرده و به مرور شیر مادر کم می شود.نقش و تاثیر هورمون پرولاکتین در بدن
این هورمون بیش از 300 نقش مهم در بدن دارد که تحریک تولید شیر مادر ، مهم ترین نقش آن است .1 - تحریک تولید شیر مادر
پرولاکتین در بارداری و در دوران شیردهی افزایش پیدا می کند که باعث تحریک تولید شیر مادر می شود. به محض تمام شدن دوران شیردهی ، این هورمون به سطح اولیه خود باز می گردد .2 - نقش مهمی در بزرگ شدن پستان دارد
از زمانی جنین بودن تا زمان بلوغ ، هورمون پرولاکتین نقش بسیار مهمی در بزرگ شدن پستان دارد و یکی از دلایل متفاوت بودن سایز سینه زن و مرد ، تفاوت میزان هورمون پرولاکتین است . (7)3 - برای بارداری مهم است
این هورمون نقش حیاتی در بارداری دارد و کم بودن و یا زیاد بودن آن می تواند مشکلات برای تخمک گذاری ، قاعدگی و بارداری ایجاد کند.همچنین بالا بودن هورمون پرولاکتین می تواند خطر سقط جنین را افزایش دهد.4 - برای رشد جنین مهم است
این هورمون شبیه هورمون رشد است و در تمام مراحل رشد جنین ضروری است .دانشمندان هنوز در این مورد اطلاعات کافی ندارند ولی برخی از تحقیقات نشان داده است که این هورمون برای رشد مغز و افزایش قدرت سیستم ایمنی بدن جنین ضروری است .5 - محبت مادری ایجاد می کند
محبت مادر نسبت به کودک به واسطه وجود هورمون پرولاکتین ایجاد می شود.در زمان بارداری این هورمون بیشتر شده و محبت مادر و شوق او برای زایمان نیز بیشتر می شود.وجود همین هورمون باعث می شود تا مادر بتواند درد وحشتناک زایمان طبیعی را فقط بخاطر فرزندش تحمل کند. این هورمون حتی باعث می شود مادر بتوان با حس بویایی ، فرزند خود را تشخیص دهد.در مادرانی که این هورمون به هر دلیل در دوران بارداری کاهش پیدا می کند ، افسردگی در طول بارداری و پشیمانی از باردار شدن و حتی تمایل به سقط جنین ، بسیار رایج است . به همین دلیل است که معمولا مادر بیش از پدر به سلامت کودک اهمیت می هد و در شرایط خطرناک احتمال اینکه مادر جان خودت را برای نجات جان کودک فدا کند بسیار بیشتر از پدر است .6 - به کاهش استرس کمک می کند
افزایش هورمون پرولاکتین می تواند باعث کاهش هورمون کورتیزول شده و استرس را کاهش دهد .پایین بودن هورمون پرولاکتین بعد از زایمان می تواند منجر به استرس شدید و حتی افسردگی بعد از زایمان و نداشتن محبت به کودک شود.گاهی چنین مادرانی از بچه دار شدن پشیمان می شوند و حتی از کودک خود متنفر هستند.7 - سیستم ایمنی بدن را تقویت می کند
این هورمون می تواند باعث افزایش قدرت سیستم ایمنی بدن شده و از بسیاری از عفونت ها و حتی سرطان پیشگیری می کند .افزایش بیش از حد هورمون پرولاکتین در شرایط غیر از بارداری و شیردهی می تواند منجر به بیماری های خودایمنی مانند لوپوس ، ویتیلیگو و آرتریت شود.8 - متابولیسم بدن را تنظیم می کند
بافت های چربی ، کبد و پانکراس دارای گیرنده های پرولاکتین هستند و میزان این هورمون می تواند بر روی متابولیسم بدن تاثیر گذار باشد. افزایش این هورمون می تواند باعث افزایش اشتها شود. به همین دلیل است که زنان در دوران بارداری اشتهای بیشتری دارند. پرولاکتین می تواند باعث تحریک ترشح هورمون انسولین شده و از دیابت بارداری جلوگیری کند.سطح بالاتر از حد مجاز این هورمون در مردان و زنان می تواند باعث چاقی و افزایش وزن شود.9 - از مغز و اعصاب محافظت می کند
پرولاکتین از اعصاب و مغز در برابر اثرات مخرب استرس و اضطراب محافظت می کند و نفش مهمی در پیشگیری از زوال عقل دارد.10 - به حفظ تعادل الکترولیتی بدن کمک می کند
پرولاکتین ، انتقال سدیم و پتاسیم را در سراسر غشاء روده متعادل کرده و به تعادل الکترولیتی در بدن کمک می کند .11 - سلامت جنسی مردان
با وجود این که هورمون پرولاکتین بیشتر در زنان فعال است ولی در بدن مردان نیز نقش های بسیار مهمی دارد.پرولاکتین می تواند تولید هورمون تستوسترون را تحت تاثیر قرار داده و کم بودن پرولاکتین می تواند باعث کاهش قدرت اسپرم مرد شود. کاهش این هورمون در بدن مردان یکی از مهم ترین دلایل ناباروری مرد است .همچنین می تواند منجر به مشکلات زیر شود.- مشکل نعوظ
- انزال زودرس
- سندروم متابولیک
- بی میلی جنسی
- ارضا نشدن
ترشح شیر از سینه مرد
گالاکتوره یا ترشح خودبخودی شیر از پستان هم در زنان و هم در مردان می تواند به دلیل تولید بیش از حد پرولاکتین ایجاد شود .برخی از دلایل این تولید بیش از حد عبارتنداز :- مشکل در هورمون های جنسی
- استفاده از داروهای استروئیدی در بدنسازی
- داروهای افزایش دهنده هورمون جنسی
- تومور غده هیپوفیز